Artikelen Smit Slikkerveer

Edison gloeilamp 1884 In de negentiende eeuw vinden we op de "Leidsche stadswallen", voormalige stoommeel fabriek "De Sleutels". Deze werd al in 1884 door Willem Benjamin Smit voorzien van elektrische verlichting. Een deel van dit industrieel erfgoed maakt nu nog steeds deel uit van het stadsbeeld van Leiden.

Oprichting fabriek (april 1884)
Op 29 april 1884 wordt de voor die tijd hypermoderne stoommeelfabriek "De sleutels" opgericht en gebouwd aan de Zijlesingel in Leiden (bij de Vestwal in de Looierstraat) door Arie de Koster en Adriaan Koole. Adrie de Koster Sr, is handelaar in granen, zaden en meel en zijn compagnon Adriaan Koole de eigenaar van de Leidse windkorenmolen d'Oranjeboom.

Stoommeelfabriek 1900

Stoom meelfabriek "De Sleutels rond 1900 (Archief Leiden).

 
Links een dynamo (elektromotor) die Willem Smit gebruikte voor de aandrijving van de verlichting van Meelfabriek "De Sleutels" (1884) Bron: Archief Brush HMA Ridderkerk.

 

Kaart-stoommeelfabriek de sleutels de koster en co leiden
Dhr. John Livius stuurde mij deze prachtige en unieke (zeer vroege) kaart van Stoommeel fabriek de Sleutels uit Leiden met hier te zien de silo. Deze kaart is nog met "De Koster & Co" in het logo. (1904).

Fabrieksbranden
De fabriek werd door 3 branden geteisterd in 1891, 1902 en 1925. 

Bron: Zutphensche Courant 1891

Hieronder een uitgebreid verslag van deze brand.

Bron: Axelsche Courant (1891)

 
Links: Bron: Zutphensche Courant 1902, rechts: Bron: Zutphensche Courant (1925)

Op de foto hieronder zien we o.a. het ketelhuis, de oude meelfabriek en de silo gebouwen. 


Meelfabriek 1956.

Film Meelfabriek de Sleutels (1935)

Onlangs kwam er een prachtige bedrijfsfilm van Meelfabriek de Sleutels tevoorschijn  uit 1935 (zonder geluid) en dit geeft een prachtig beeld hoe het productieproces in die tijd in zijn werk ging. Bron: Regionaal Archief Leiden.

 

De Koster leidt zijn bedrijf met een vooruitstrevende blik en was niet bang om moderne technieken toe te passen, zoals bijvoorbeeld elektrische verlichting en het pneumatisch lossen van zijn graan.

Oprichting, bron: Leidschdagblad 1-05-1884

Elektrische verlichting in de fabriek  d.m.v. gloeilampen (augustus 1884)

Willem Benjamin Smit 1882De eerste Edison gloeilamp In augustus 1884 legt Willem Benamin Smit elektrische verlichting in de fabriek aan. In de benedenverdieping installeert hij 2 dynamo machines en sluit deze aan op een bestaande stoommachine die samen de elektriciteit opwekken. Deze wordt via één leiding naar 5 lokalen gebracht en aangesloten op in totaal 23 gloeilampen.

Buiten de fabriek wordt nog een grote lantaarn met 10 gloeilampen aangesloten. Hij is hier 5 dagen mee bezig. De lampen geven een roodachtig licht, minder sterk als een booglamp, maar constanter van kwaliteit. Deze elektrische verlichting is één van de vroegste installaties met elektrisch licht in leiden.

 
Dynamo Willem Smit uit Slikkerveer (rond 1884)

alt alt

alt  Leidsch Dagblad 22 augustus 1884

Een Edison en een Swan gloeilamp uit 1884 Edison gloeilamp uit 1884

De linker foto bevat twee Edison gloeilampen, met schroeffitting, de rechter twee Swan lampen, met ophang-/bevestigingsoogjes. Alle gloeilampen zijn uit het jaar 1884.

Edison gloeilamp 1884 Volgens oude documenten en krantenknipsels, gebruikte Willem Smit voor de elektrische verlichting meestal Edison gloeilampen, maar ook Swan lampen. Als we de beschrijving van het artikel lezen waar gesproken wordt over kleine peervormige lampjes moet het vrijwel zeker de Edison gloeilamp zijn geweest die hij toegepast heeft bij de verlichting van Stoommeel fabriek "De sleutels".

Bovenstaande foto's zijn beschikbaar gesteld door Fin Stewart uit Australië.  Met dank aan Wieger Nieuwenhout. Hij is een fanatiek verzamelaar van zeer oude (gloei)lampen. Meer informatie over deze gloeilampen is te vinden op de uitgebreide website:http://bulbcollector.com/gateway/Collector_Profiles/Fin_Stewart Daar ziet u ook de prachtige verzameling antieke gloeilampen van dhr. Fin Stewart.

Tentoonstelling Leiden 1889

Tentoonstelling Leiden (1889) Bron: Archief Leiden.

Rampspoed
Waarschijnlijk als eerste in Europa loste de Koster zijn graan pneumatisch, maar dat werd geen succes en de elevator kwam daarvoor in de plaats. Toen voltrok zich een ramp. Zowel in 1891 als in 1901 brandt de fabriek volledig af en daarmee ook de machines en elektrische verlichting van Willem Benjamin Smit.

Stoommeelfabriek de Sleutels rond 1900

Stoom meelfabriek "De Sleutels rond 1900 (Archief Leiden).

Wat behouden blijft, is het zogenaamde ketelhuis uit 1896. Hier produceren ketels stoom voor de reiniging van het graan en de verwarming van het gebouw. Het pand vormt samen met het silogebouw uit 1906 de oudste bebouwing van het huidige complex. Beide panden zijn voorbeelden van vroege gewapend betonconstructies in Nederland

alt alt

Links: "Leidsch Dagblad 07-05-1896, rechts: Leidsch Dagblad 05-11-1914"

King Corn / Sluiting fabriek
altIn 1959 produceren 150 productiemedewerkers dagelijks 420 ton bloem, goed voor 750.000 broden. De Sleutels levert ook hardgries, een grondstof voor onder andere macaroni. In 1964 gaat de fabriek over in handen van het concern Meneba.

Vanaf ongeveer 1965 tot aan het begin van de jaren zeventig werd het bekende fabrieks brood "King Corn" geproduceerd in licentie met dit concern. King Corn had een zeer bekende commercial op tv met een jongetje dat bij Japie wil gaan wonen omdat ze daar King Corn op tafel hebben.

King Corn reclame

King Corn reclame uit de jaren zeventig van de vorige eeuw. (Klik op het plaatje om de reclamefilm te starten.)

Meneba besluit in 1988 om de productie te verplaatsen naar Rotterdam. Mensen verliezen hun baan en het gebouw komt leeg te staan. Uiteindelijk blijft dit industrieel erfgoed behouden dankzij bemoeienissen van o.a. Stichting Industrieel Erfgoed Leiden.

Het meelmagazijn in1956

Molengebouw met walsmachines (1956)

Herontwikkeling
De komende jaren wordt het gebied met respect voor de monumentale waarden her-ontwikkeld. De Zwitserse architect Peter Zumthor werkt aan het ontwerp voor de vernieuwde Meelfabriek. Na voltooiing van het plan biedt het voormalige fabrieksterrein aan de oostelijke singelrand mogelijkheden voor wonen, werken, winkelen en recreëren. Een groot deel van de gebouwen van de meelfabriek zijn door zijn unieke constructie en architectuur een Rijksmonument geworden. 

alt

Bron: Archief Leiden, demeelfabriek.nl, Stichting Industrieel Erfgoed Leiden, Wikepedia.

Mocht iemand nog fotomateriaal hebben van de fabriek tussen 1884 en 1891 hoor ik dat graag, want ik zoek natuurlijk foto's waarop de dynamo machines en lampen van Willem Smit te zien zijn. U kunt altijd contact met mij opnemen via email adres: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Externe links:

 

 

DMC Firewall is developed by Dean Marshall Consultancy Ltd