Onderstaande prachtige foto komt van het Legermuseum in Delft. De datering is 1900. Een operator van de Genie troepen van het Nederlandse leger staat bij een schakelbord met daaronder gekoppelde shunt-dynamo's van Smit Slikkerveer. Het schakelbord en de shuntdynamo's zijn van Smit Slikkerveer. Vaak werd dit in combinatie geleverd.
Operator in de genie werkplaats staat bij een elektriciteitspaneel: Bron: Legermuseum Delft
Op de afbeelding zie ik twee mechanisch gekoppelde machine's. Wat er verder links nog aan de as zit kan ik niet zien. Ik heb het vermoeden dat het hier gaat om een combinatie van elektromotor en dynamo. De elektromotor aangesloten op een openbaar net ( 120 V. wisselspanning) mechanisch gekoppeld met een dynamo om de spanning op te wekken die men nodig had, bijvoorbeeld ca. 80 V. gelijkspanning om een accumulatoren batterij te laden. De Genie deed destijds al het technische werk, de Verbindingstroepen werden pas veel later een eigen onderdeel van de krijgsmacht. De telefoon en telegraaf verbindingen werkte op gelijkspanning.
Wat is nu een shunt dynamo ?
Bij een dynamo wordt het magnetisch veld verkregen door een elektromagneet die zijn spanning betrekt van de klemmen (het anker) van de dynamo. Als dit draait en er remanent magnetisme aanwezig is zal er geringe spanning in het anker worden opgewekt. Met deze spanning wordt de elektromagneet gevoed waardoor de magnetische veldsterkte toeneemt en daarmee ook de in het anker opgewekte spanning. Het zgn. "op spanning komen" Indien er geen remanent magnetisme aanwezig is moet de elektromagneet voorbekrachtigd worden. De eerste succesvolle dynamo die Willem Smit bouwde kwam niet op spanning omdat er geen remanent magnetisme aanwezig was. Na een voorbekrachtiging deed hij het wel.
Shunt dynamo/motor: Foto: Wikepedia
De elektromagneet kan parallel op het anker aangesloten worden. Dus de plus van het anker aan de plus van de elektromagneet en de min aan de min. De belasting komt dan aan de plus en de min van het anker. Deze schakeling noemt men een shunt schakeling. Het type dynamo dat zo aangesloten is (en als zodanig ontworpen is) heet shunt dynamo.
Serie dynamo
Een andere mogelijkheid is om het anker en de elektromagneet in serie te schakelen. Dus de min van de elektromagneet aan de plus van het anker, de belasting komt dan tussen de min van het anker en de plus van de elektromagneet. Dit is een serie dynamo en moet ook als zodanig ontworpen worden.
Compound dynamo
Een tussen vorm waarbij twee gescheiden spoelen de elektromagneet bekrachtigen is de compound dynamo. Deze heeft zowel een serie als een
shunt spoel voor de bekrachtiging.
Bij een shunt dynamo daalt de spanning als de belasting toeneemt.Bij een seriegenerator neemt de spanning juist toe bij een toenemende belasting.
Bij een geleidelijk veranderende belasting zal men kiezen voor een shunt schakeling waarbij om de spannnig constant te houden het magneet veld geregeld wordt met een in serie met de elektromagneet geschakelde regelweerstand. Typisch de toepassing bij lichtbedrijven.
De compound dynamo ( combinatie van eigenschappen shunt en serie) is uitermate geschikt om de spanning constant te houden bij sterk wisselende belastingen, zoals kraanbedrijven. tractie ed.
Erik de Vries
Reacties mogelijk gemaakt door CComment