Uitgelicht

130 jaar elektrische straatverlichting in Nederland (Nijmegen 1886 - 2016)

Gegevens

Categorie: Uitgelicht

Gepubliceerd: maandag 25 april 2011 15:58

Geschreven door R.Hermsen

Hits: 100617

Op 01-07-2016 was het exact 130 jaar geleden dat de elektrische straatverlichting in Nijmegen in gebruik werd genomen. Willem Smit had eerder dat jaar in Kinderdijk al de eerste openbare Nederlandse elektriciteitscentrale aangelegd met 350 aansluitingen naar fabrieken en particulieren, direct gevolgd door Nijmegen.

Elektrische straatverlichting in Nijmegen
Nijmegen was dus enkele maanden later aan de beurt. Willem installeerde zijn tuimellantaarns, die voorzien waren van een voor die tijd unieke constructie die men kon tuimelen zodat de koolspitsen in de booglamp vervangen konden worden nadat ze waren opgebrand, hetgeen dus zeer frequent moest gebeuren. Nijmegen was daarmee de eerste gemeente met een (piepkleine) elektriciteitscentrale, die uitsluitend stroom leverde voor de straatverlichting (dus niet aan particulieren of fabrieken). Het moet in die tijd een prachtig gezicht geweest zijn om de Waalkade elektrisch verlicht te zien.

De koolspitslamp, ook wel koolstaaf booglamp genoemd, wordt gezien als de voorloper van de gloeilamp. Het licht dat deze lamp verspreidt, komt tot stand door een continue vonkoverdracht tussen twee elektroden van geperst koolpoeder. Dit principe lijkt een beetje op elektrisch lassen. De verblindende straal wit licht was zo fel dat de lamp eigenlijk alleen geschikt was als pleinverlichting of als zoeklamp voor schepen.

Toen Edison de gloeilamp uitvond (1879) kwam pas de echte vooruitgang tot stand op het gebied van verlichting. Deze werd ook door Willem Smit toegepast, maar rond 1886 was de booglamp (met name voor buiten verlichting) met zijn grote licht opbrengst nog altijd praktischer en goedkoper dan een oplossing met een groter aantal gloeilampen met ieder een geringere lichtopbrengst.Dit ondanks het feit dat Nijmegen in die tijd de gloeilampenstad van Nederland was met meerdere gloeilampenfabrieken.

Willem Smit verkocht in deze jaren ook gloeilampen aan een zekere A.F. Philips, enkele jaren voordat Philips werd opgericht in 1891 en zij de gloeilampen industrie overnamen. Anton Philips herinnerde zich nog een order van 2 x 50 lampen die in 1895 weer bij Willem Smit besteld werden. In het prille begin van Philips was Willem Smit dus hun huisleverancier voor gloeilampen.

Lees meer: 130 jaar elektrische straatverlichting in Nederland (Nijmegen 1886 - 2016)

Dansen in schuilkelders bij Willem Smit & Co's Transformatoren fabriek (1940-1945) Johanna Wycoff-de Wilde

Gegevens

Categorie: Uitgelicht

Gepubliceerd: woensdag 07 juli 2010 00:24

Geschreven door Rudo Hermsen

Hits: 76590

Begin 2010 vond ik bij toeval de website "Dancinginbombshelters.com" en zag de beschrijving van een dagboek dat zich grotendeels afspeelde bij Smit Transformatoren. Daarop heb ik de Engelse versie van het boek gekocht en per mail contact gezocht met Johanna. Zo ontstond dit artikel.

Later vond Johan van Asten de link naar mijn website op dancinginbombshelters.com en hij bracht dit boek onder de aandacht bij een Nijmeegse uitgeverij (QV uitgeverij) die het boek onlangs uitbracht in het Nederlands.
Het meeste wat er in dit artikel staat is bijna 1 op 1 overgenomen van wat Johanna mij per mail toestuurde, soms zien we dan ook grappige Amerikaans/Nederlandse woorden ontstaan. Hieronder het verhaal.

Foto rechts: Johanna rond 1940. Bron: dancinginbombshelters.com

The Google translation is far from perfect, but the quickest way to translate this article

Een korte beschrijving van Johanna's tijd bij Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek.

Johanna de Wilde was een van de drie "De Wilde zusjes" die samen met nog 2 zwagers werkten bij Willem Smit & Co's Transformatoren fabriek tijdens de tweede wereldoorlog. Zij hield een dagboek bij van haar belevenissen in WO II tussen haar 14e en 19e jaar. Dit boek is onlangs gepubliceerd en  uitgekomen in meerdere landen en nu ook in Nederland. Het boek speelt zich grotendeels af in de fabriek van Smit. Ik heb dit zeer interessante boek gelezen en kon veel namen koppelen aan foto's die ik gevonden heb in het archief van Smit Transformatoren.

Het is niet mijn bedoeling om het dagboek Dancing in bombshelters"  te gaan beschrijven, dat boek moet je gewoon zelf lezen en het is zeker een aanrader, vooral voor de mensen uit Nijmegen en omstreken die de oorlog hebben meegemaakt, maar ook voor iedereen die nog nooit een oorlog heeft meegemaakt. Ik heb fotomateriaal naar Johanna gestuurd en dat maakte veel reacties los, vooral ook omdat de namen die in haar dagboek genoemd worden ook deels tot leven komen door de foto's.

Aan de slag bij Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek
Johanna komt uit een gezin met 10 kinderen en haar vader werkt als journalist bij de Nijmeegsche Courant. Het verhaal begint bij haar oudste zus, Miep (Mientje) de Wilde. Zij begint in 1938 bij Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek. Zij krijgt een baan bij de administratie. In 1941 wordt ook Johanna (ook wel Annie of Hannie) de Wilde aangenomen bij de administratie van Willem Smit, nadat haar school (Mulo aan de Dobbelmanweg) gesloten wordt vanwege de opslag van oorlogsmateriaal. Daarmee is de datering van onderstaande prachtige foto zeker 1939/1940.

In mei 2010 kreeg ik een email van Johanna terug n.a.v. een vraag die ik had gesteld en onderstaande groepsfoto die ik had opgestuurd. Ik dacht dat Johanna op die foto te zien was, maar dat bleek Miep de Wilde te zijn, haar zus. Hieronder een deel van die email.

Hi Rudo,
Wat ontzettend enig die photo die je hebt gevonden maar het zit iets anders want het is mijn zusje Miep de Wilde en de mensen die er op staan waren allemaal van het kantoor in de Groenestraat van de transformatoren fabriek en ik denk 1940, want ik begon in 1941 daar met dezelfde mensen. Kan het hier om een jubileum gaan? De naam van die vrouw Hendriks is Saar (vrouw met bril direct boven Miep de Wilde) en die heeft me in de oorlog geholpen met een half stukje koek in staat in het boek. Als je op de draadfabriek gewerkt hebt was daar niet ene Dr.Stork die een electrode uitgevonden had en in de oorlog de naam gaf van "resistance"? Die staat ook in het boek en vele andere namen. Ik wil U bedanken voor het zoeken van die foto's en zoals ik beloof hebt zal er meer vinden.

Lees meer: Dansen in schuilkelders bij Willem Smit & Co's Transformatoren fabriek (1940-1945) Johanna...

130 jaar elektriciteit in Nederland (Kinderdijk 1886 - 2016)

Gegevens

Categorie: Uitgelicht

Gepubliceerd: maandag 11 april 2011 12:56

Geschreven door R.Hermsen

Hits: 137695

Op 19-04-2016 was het precies 130 jaar geleden dat de eerste openbare elektriciteitscentrale van Nederlands fabricaat van start ging ( de N.V. Electrische Verlichting Kinderdijk). De oprichter was Willem Benjamin Smit. Nadat Willem enkele jaren daarvoor (1881) een verlichtingsinstallatie had gebouwd voor de fabriek van Diepeveen, Lels en Smit, wilde de directeur ook elektriciteit in zijn eigen huis. Dit wekte grote belangstelling bij andere fabrikanten, want zij wilden ook hun olielampen vervangen door elektrisch licht. In 1884 werd Willem gevraagd om onderzoek te doen naar de mogelijkheden van een elektrische centrale in Kinderdijk. 

De elektrische centrale Kinderdijk (1886). Bron: Brush Ridderkerk, Deze centrale bestaat niet meer. Ergens in de zestiger jaren van de vorige eeuw is het pand gesloopt.  

Zo ontstond het idee om een elektrische centrale te bouwen die niet alleen aan fabrieken, maar ook aan particulieren stroom zou kunnen leveren. De begroting kwam uit op HFL 26000,- en het kapitaal werd verstrekt door Jan Smit V die we later tegen komen. Hij verstrekte een lening tegen 3.5 % rente en de eerste elektriciteitscentrale in Nederland, de "N.V. Electrische Verlichting Kinderdijk" was een feit.

Naar de elektrische centrale van Thomas Edison
In 1884 ging Willem met een door hem zelf (elektrisch) verlicht schip van de Holland-Amerika lijn naar de Verenigde Staten (New York) om daar de eerste elektrische centrale van Thomas Edison ( The Edison Electric lluminating Company) te kunnen aanschouwen die al in 1882 "het licht" zag. De ervaringen die hij daar opdeed paste hij toe bij de centrale in Kinderdijk.

 
Links:  The Edison Electric lluminating Company, rechts:  Thomas Edison (Bron: Wikipedia).

Lees meer: 130 jaar elektriciteit in Nederland (Kinderdijk 1886 - 2016)

90 jaar radio Malabar - eerste radiotelegrafie-verbinding (1923 - 2013)

Gegevens

Categorie: Uitgelicht

Gepubliceerd: dinsdag 08 september 2009 12:20

Geschreven door Rudo Hermsen

Hits: 132858

Op zondag 5 mei 2013 was het precies 90 jaar geleden dat de radiotelegrafieverbinding tussen Nederland en voormalig Nederlands Oost-Indië, (Radio Malabar) werd gelegd (lange golf zender). 
Ir. Dr. C.J. de Groot was hoofd Technische Telegraaf- en Telefoondienst Nederlandsch-Indië en radiopionier. In 1922 bouwde hij een lange-golf zender in Malabar t.b.v. een radioverbinding tussen Nederlands-Indië en Nederland. Dit was toentertijd de sterkste zender ter wereld. Op 05 Mei 1923 werd de eerste radioverbinding gemaakt tussen Nederlands-Indië en Nederland. Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek leverde voor die zender in 1922 een grote spoel en enkele transformatoren. Smit Slikkerveer leverde de generatoren voor deze zender.

De Groot haalde in 1906 zijn ingenieursdiploma "Elektrotechniek" in Karlsruhe, 2 jaar daarvoor haalde Ir. Thomas Rosskopf aan dezelfde Technische Hogeschool zijn ingenieursdiploma "Elektrotechniek". Zij hebben elkaar zeker gekend, ook al omdat men allebei lid was van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI). Vijf jaar na zijn dood werd de zgn. Ir. Dr. C. J. de Groot plaquette ingesteld.

Deze plaquette was een onderscheiding voor mensen die zich op elektrotechnisch gebied onderscheiden hadden. Willem Benjamin Smit was de eerste die deze onderscheiding in 1932 ontving. Anton F.Philips ontving hem in 1935.

Klik op bovenstaande foto voor een uitgebreide biografie van Ir. Dr. C.J. de Groot. (1883-1927)

Voorgeschiedenis
Aan het begin van de vorige eeuw werd de vraag naar betere en snellere verbindingen met onze koloniën steeds groter. Al omstreeks 1901 werd er met Indië getelegrafeerd via twee trajecten t.w. een Nederlands-Duitse kabel (via het knooppunt Yap tussen de Filippijnen en Nieuw-Guinea) en een kabeltraject dat in Engelse handen was. Vanaf 1912 werd veel onderzoek verricht om de enorme afstand (12000 km) tussen Nederland en de Indische Archipel op de lange golf te overbruggen.

In Radio Kootwijk begon Prof. Dr. Ir. N. Koomans het speurwerk terwijl in Indië Dr. Ir. C.J. de Groot pionierde. Tijdens de eerste wereldoorlog was de beschikbaarheid van de kabels niet altijd gewaarborgd vanwege hun kwetsbaarheid, zowel in technische maar vooral in politieke zin. De noodzaak van een eigen directe verbinding met Indië deed zich daardoor steeds duidelijker voelen.

Gekozen werd voor een lange golf verbinding. (bron: Radio Kootwijk).

Interieur van het radiostation Landangan bij Sitoebondo; v.l.n.r. de heren Schokman, ir. C.J. de Groot, C. de Haas en D.C. Noppen. (1918-1919)
Klik HIER voor alle technische informatie over zendstation MALABAR uit de Ingenieur (1925).

Lees meer: 90 jaar radio Malabar - eerste radiotelegrafie-verbinding (1923 - 2013)