Professor Henri George Nolen moet gezien worden als de stamvader van de transformatoren technologie in Nederland. In zijn tijd was hij de ultieme expert op transformatoren gebied en zeer belangrijk voor de ontwikkeling van Smit Transformatoren. Hier volgt zijn biografie.
Henri George Nolen werd geboren 30-06-1890 te Rotterdam. Hij overleed op 08-04-1986 te Rheden. Zijn vader was Willem Nolen (1854-1939), een beroemde professor en pionier in de interne geneeskunde te Leiden. Zijn moeder was Daniëla Anna de Chaufepié (1856-1928).
Hij trouwde op 25 jarige leeftijd met de 3 jaar jongere Hubertha Gerarda van Walsem (1894-1976) te Katwijk op 13-03-1916. Zie de genlias database voor meer details. Zij kregen 4 kinderen (2 jongens en 2 meisjes). Ik kwam daar ook nog een zekere Willem Nolen tegen die getrouwd was met Catharina van Walsem op 21-03-1912. Blijkbaar waren de broers Nolen getrouwd met de zussen van Walsem. De vaders en moeders van de bruid- en bruidegom waren immers identiek bij beide trouwplechtigheden.
Foto rechtsboven: H. G. Nolen rond 1937.
Mooie foto van de beproeving van een oude gramme dynamo van Willem Benjamin Smit uit 1883 bij de Technische Hogeschool in Delft . Datering 1939 (bron: archief Brush HMA). Links Professor Nolen.
Dit verhaal gaat dus over de gloeilicht serie-dynamo van Willem Smit uit 1883 die door Professor Nolen in 1939 (foto boven dit artikel) in bedrijf werd gesteld. Bron: Jubileumboek 100 jaar Smit Slikkerveer.
Prachtige jeugdfoto van Professor Nolen. Hier zal hij een jaar of 8 zijn (1898-1900).
Op de foto's hieronder ziet u de vader en moeder van Professor Henri George Nolen. Willem Nolen was zelf ook een beroemde Professor, maar dan in de geneeskunde.
Foto links:Willem Nolen (1917), bron: Familie Nolen. Foto rechts: Daniëla Anna de Chaufepié, de vrouw van Willem Nolen bron: Sis van Rossem.
Een unieke foto van de familie Nolen, samen met de familie Noorduijn en de Chaufepié (1906 - Bron: Regionaal Archief Nijmegen). Boven, derde van links de vader van Professor Nolen, zittend rechts vooraan een broer van Professor Nolen.
In de stamboom van de familie Nolen zit een lange lijn van professoren en hoogleraren. Een bekend familielid van de Nolen's is de bekende hoogleraar, historicus Maarten van Rossem. Professor H.G. Nolen was zijn opa.
Foto links: Maarten van Rossem, foto rechts Maarten met zijn broer en zus, allen bekend van TV. (v.l.n.r) Sis van Rossem, Maarten van Rossem, Vincent van Rossem
Opleiding / Carrière
Na de openbare Lagere School te Leiden ging hij naar de H.B.S. Van 1907 tot 1913 studeerde hij aan de Technische Hogeschool in Delft, waar hij Cum Laude afstudeerde als Elektrotechnisch ingenieur. Gedurende zijn studietijd was hij president van het Delfsch Studentencorps en maakte hij deel uit van verschillende besturen. Deze functie en ook zijn latere hoogleraarschap, zou hem veel connecties opleveren in zijn latere carrière bij Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek in Nijmegen, immers de meeste van zijn studiegenoten en leerlingen werden later directeur bij Elektrische centrales, waaraan Smit weer de transformatoren leverde. Onlangs heb ik een fantastische foto gevonden van een piepjonge student Nolen gemaakt tussen 1908 en 1910 in Delft waar hij een college elektriciteitsleer volgt bij Prof. Snijders in collegezaal Bèta.
Prof. Snijders in collegezaal Bèta (T.U. in Delft) geeft elektriciteitsleer aan o.a. Henry George Nolen. (1908-1910)
Klik om te vergroten. Ik heb de namen van Nolen en Feldmann aangegeven.
Een vrij onduidelijke maar unieke foto van Nolen in zijn studententijd. Achterop de foto stond vermeldt: Centrale Leiden 1909. Geheel rechts zien we dus Nolen op 18 jarige leeftijd. Bron: Familie Nolen.
Aan de slag in Nijmegen
Wetenschappelijk werk boeide hem zeer, hij bleef daarom 1 jaar werkzaam als assistent van de beroemde professor Clarence Feldmann aan de Technische Hogeschool. In 1914 deed zich de mogelijkheid voor om een functie te krijgen in Zwitserland, waar de elektrotechniek zich snel ontwikkelde, dit trok hem zeer aan. Het uitbreken van W.O. I gooide echter roet in het eten en hij werd op 01-08-1914 in militaire dienst opgeroepen. Hij diende het vaderland 2 jaar als sergeant van speciale diensten, maar het lukte hem om uit dienst te komen en zo een functie aan te nemen als berekeningsingenieur bij de toen drie jaar oude Transformatorenfabriek in Nijmegen.
De familie Nolen met staande Henri George Nolen 2e van rechts en staande helemaal links zijn vader professor Willem Nolen. Deze foto is uit 13-03-1916 net voordat hij in het leger moest.
Mobilisatie WO I, met staand geheel links een piepjonge Nolen (1914-1916).
H.G. Nolen slaagt met lof voor als elektotechnisch Ingenieur. Bron: Schiedamsche Courant 14-06-1913
Aan de slag in Nijmegen.
Hierboven ziet u de advertentie waarop Nolen reageerde en werd aangenomen bij Smit in 1916. De foto dateert uit 1914. Bron: NRC 17-06-1916
Beleidsbesprekingen (1919-1921)
In maart 1919 lezen we in een boekje "Beleidsbesprekingen tussen de heren Rosskopf- Bergsma en Nolen" wat de taken van (dan nog) ingenieur Nolen zijn. In het zelfde jaar krijgt hij ook nog een telefoon. Daarmee is hij één van de eersten in Nijmegen die kan telefoneren.
Bron: Archief Smit Transformatoren.
Zijn eerste project
Zijn eerste uitdaging (1916) was om een 4000 kVA transformator te maken en in Amsterdam (Hoogte Kadijk) op zijn plaats te krijgen. Dit was een zeer lastige opgave want er was niet voldoende hijsgelegenheid, en de trafo kon niet in de fabriek beproeft worden.
Het buiten- en binnenwerk werden dus apart vervoert en ter plaatse in elkaar gezet. Het beproeven gebeurde niet. Dit zou vandaag de dag absoluut niet kunnen. Hij slaagde in zijn project en maakte daarna snel promotie.
Prof. Nolen in de Transformatorenfabriek (1920). Bron: Post, archief Smit Transformatoren.
Inbraak (1932)
In 1932 probeerde men in te breken in het huis van Professor Nolen aan de Graafseweg in Nijmegen. Nu had Nolen in die tijd al een alarmsysteem in zijn huis (!) en dat systeem had de inbrekers direct in het vizier. Na een telefoontje "ving" de veldwachter samen met 2 agenten de Duitse inbrekers. Volgens zijn zoon W.G. Nolen had de "carabijnbrigade" van 2 man nog een probleem omdat de politiehond tijdens de actie met de staart tussen de benen wegliep naar huis. Professor Nolen kreeg van de politie nog een gratis pistool vergunning aangeboden, wat hij overigens weigerde.
Bron: Eemlander Courant 29-06-1932.
Doctorsgraad
Toch hield hij ook tijd vrij voor zijn studie en zo behaalde hij in Delft in 1925 de doctorsgraad met lof bij Professor Clarence Feldmann op het proefschrift: "Transformatorvelden". In 1925 kreeg Nolen een onderscheiding uitgereikt van Smit Transformatoren voor het behalen van zijn doctorsgraad met daarop de handtekeningen van het administratief en technisch personeel.
Oorkonde 1925
Van directeur tot hoogleraar
Kort daarop werd hij in 1925 tot mede-directeur benoemd samen met de twee oprichters Th. Rosskopf en A.J. Bergsma. Gezamenlijk hielden zij de leiding tot 1937. In dat jaar begon het wetenschappelijk milieu van de Technische Hogeschool Nolen aan hem te trekken, zodat hij een een benoeming tot Hoogleraar in Delft aanvaardde. Hij volgde daarmee Professor Clarence Feldmann op als Hoogleraar.
Nolen zag zichzelf als een soort intermediair tussen de TH en de in de industrie werkende ingenieur. Volgens hem mocht er voor de ingenieur geen verschil bestaan tussen theorie en praktijk en hij spoorde de studenten aan te kiezen voor een veelzijdige ontwikkeling. Van Feldmanns leerstoel nam Nolen alleen de elektrotechnische constructie over en Thierens (een andere hoogleraar) zou voortaan de colleges over geleiding en verdeling van elektrisch arbeidsvermogen verzorgen.
Rotterdamsch nieuwsblad 07-10-1937 Gelderlander 5 juni 1937.
Bron: Vaderland 1937.
De band met Nijmegen bleef gedeeltelijk intact. Hij bleef als adviseur geregeld contact houden met de fabriek. In 1937 werd hij door de Transformatorenfabriek benoemd tot Algemeen Technisch Adviseur en Commissaris. Dit duurde tot 1946.
Tweede Wereld Oorlog
Toen Nolen zijn benoeming als Hoogleraar in Delft aanvaardde verhuisde het gezin naar een prachtig herenhuis aan de Rotterdamseweg 99 in Delft. Nolen was de derde Hoogleraar op een rij die in dit markante huis ging wonen.
Links het prachtige huis van Nolen rond 1914, rechts rond 1960 nog in de oude toestand.
De familie Nolen woonde dus nog maar drie jaar in Delft, toen de tweede wereldoorlog uitbrak. Nolen heeft zich zeer ingespannen om alle beperkingen, die de Duitsers oplegden, te omzeilen. Hij liet studenten in het geheim bij Smit Slikkerveer afstuderen. Joden zouden zich tijdens de oorlog schuil hebben gehouden in de achterkamer. Bij dreigend onheil verstopten zij zich in de ruimte boven de kastenwand met schuifdeuren. Deze ruimte van ongeveer 100 cm breed, 450 cm lang en 100 cm hoog was bereikbaar via een luik in één van de kasten. Eind 1944 werd het pand in beslag genomen door Duitsers.
Details uit het huis ten tijde van de bouw. Klik hier voor meer informatie over dit huis
Voorzitterschap en commissies
In de eerste jaren van W.O. II werd Prof. Nolen bereid gevonden om in deze moeilijke tijd het voorzitterschap van de Foegin (Vereniging voor Fabrieken op Elektrotechnisch Gebied in Nederland) op zich te nemen. Dit duurde 14 jaar en onder zijn leiding groeiden de fabrieken op elektrotechnisch gebied sterk naar elkaar toe zodat na de oorlog de Foegin een belangrijke plaats in het georganiseerde bedrijfsleven kon innemen. Tegenwoordig is dit volgens mij een onderdeel van het FME/CWM.
Een andere commissie was het KIVI (Koninklijk Instituut van Ingenieurs) waar hij sinds 1914 lid van was en later ook voorzitter. In 1921 lezen we in een artikel van de Ingenieur dat voorzitter Nolen een inleidend woord neemt bij een bezoek van het KIVI aan Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek. Th. Rosskopf was ook jaren lid van het KIVI. Daar hebben zij elkaar waarschijnlijk leren kennen getuige onderstaande foto uit 1914. Thomas Rosskopf nog in dienst bij Smit Slikkerveer en Henri George Nolen nog als assistent van Professor Feldmann. Nog een commissie waar hij lid van is geweest was het N.E.C. " Nederlandsch Elektrotechnisch Comité ", opgericht door o.a. Thomas Rosskopf. Na de periode Rosskopf werd hij lid van dit normalisatie instituut.
Bezoek KIVI aan de Heemaf fabrieken in 1914. Op deze foto is ook te zien Th. Rosskopf, H.G. Nolen, Prof. Clarence Feldmann, Hofstede Crull en Willink. Bron: HCO Zwolle/ Jaap Tuik.
Hieronder heb ik de belangrijke personen voor wat betreft de Smit historie, uitvergroot.
Op bovenstaande foto zien we helemaal achterin, staande tweede van rechts H.G. Nolen en de rij in het midden geheel links zien we Hofstede Crull van de Heemaf en rechts naast hem de toekomstige directeur van de Heemaf, H. I. Keus.
Zittend geheel rechts: Professor Feldmann, Staand geheel links: Thomas Rosskopf. Bron: HCO Zwolle
Geniaal ontwerper van transformatoren
Nolen was een begenadigd ontwerper en dé ultieme expert op het gebied van transformatoren. Ver voor het computertijdperk ontwierp en berekende hij de transformatoren m.b.v. een rekenschijf tot op 2 decimalen. In die tijd was er niemand in Nederland die dit kon.
Nolen in 1924 in een voor hem karakteristieke pose met zijn rekenschijf.
Zo maakte hij o.a. de ontwerpen van de 28000 kVA, 50 kV transformatoren voor de Provincie Gelderland. Bijna alle 50 kV transformatoren voor de P.U.E.M, P.E.G.U.S. en P.E.N. Hij ontwierp ook de 100 kV voor de hoogspanningslijnen in Groningen en de eerste 150 kV transformatoren in Limburg , gevolgd door de reusachtige eenheden voor de verbinding Rotterdam Den Haag. Ook de 500 kVA transformatoren voor de N.K.F, K.E.M.A. en de T.H.S. werden door hem ontworpen. Ook ontwierp hij de gelijkrichters transformatoren voor de zenderinstallatie van de Philips en Seintoestellenfabriek P.T.T. en voor de onderstations van de N.S. Dit alles behoorde bij de elektrificatie van 1937.
De rekenliniaal van Professor Nolen.
Hoogspanningslaboratorium Smit Transformatoren
Professor Nolen was de ontwerper van het bekende hoogspanningslaboratorium bij Smit.
Soms was er ook tijd voor vakantie zoals we zien op deze unieke foto van Professor Nolen en zijn vrouw op vakantie in Zwitserland. De datering is volgens mij jaren dertig van de vorige eeuw. Bron: Sis van Rossem.
25-jarig jubileum
In 1941 vierde Prof. Nolen samen met 7 andere medewerkers zijn 25 jarig jubileum. Dit ondanks het feit dat hij toen feitelijk niet meer werkte bij Smit, (alleen nog als adviseur/commissaris). Hij was in 1941 werkzaam als hoogleraar bij de T.H. in Delft. Zie onderstaand document van de Personeelsvereniging (19-11-1941).
Nolen komt terug als directeur
In 1946 kwam Nolen terug als directeur (met als voorwaarde dat de beide andere directeuren met pensioen moesten gaan). Dit werd geregeld en in het zelfde jaar gingen beide andere directeuren Th. Rosskopf en A.J. Bergsma met pensioen en verlieten zij het bedrijf. Professor Nolen kwam terug als directeur en nam alleen de leiding over. Hij ging verder waar Rosskopf en Bergsma gebleven waren nl. het ontwikkelen van het bedrijf op technologisch, economisch en organisatorisch vlak.
Prikbord mededeling van de terugkeer van Professor Nolen als directeur van Smit Transformatoren, bron: Stichting Willem Smit Historie Nijmegen.
Typische foto van Professor H. G. Nolen die een jubilaris huldigt. De foto moet tussen 1950-1955 gemaakt zijn. Bron: Collectie Henny Eigenhuijsen
Bron: Prikbord mededelingen, Stichting Willem Smit Historie Nijmegen
Visitekaartje Nolen (Collectie Rosskopf)
In 1949 komt de 1000e werknemer bij Smit in dienst. Nolen (rechts) houdt een plechtige toespraak. 2e van links zien we nog Thomas Rosskopf niet lang voor zijn dood in 1953). Bron: Stichting Willem Smit Historie Nijmegen.
Bezoek bij de Ovenfabriek (1950-1960). Tweede van rechts Prof. Nolen.
Bezoek Ovenfabriek (1950-1960): vlnr: Prof. Nolen, Directeur Roos (Ovenfabriek), Rutgers van der Loef (oud commissaris en vriend van Thomas Rosskopf).
Bovenste 2 foto's komen uit de collectie van directeur Roos, ter beschikking gesteld aan de Stichting Willem Smit Historie Nijmegen januari 2011)
In 1953 viert men het 40 jarig bestaan van Smit Transformatoren. Men ging toen in optocht door Nijmegen heen. (bron: Post, personeelsblad Smit Nijmegen).
Publikaties o.a.:
- Der induktive Spannungsabfall des Transformators mit Zickzackschaltung (E.T.Z. 1920).
- De intermitteerende aardsluiting (Tijdschrift voor Electrotechniek (1923).
- Proefschrift Transformatorvelden (1925).
- Die dritten harmonischen bei Dreiphazen Kerntransformatoren.(Zwitserse bulletin 1927).
- Reeks artikelen over Hoogspanningsisolatiemateriaal (Bouwstofen 1927).
- Temperatuurverdeling in olietransformatoren (Electrotechniek 1930)
- De electrische generator en zijn belasting (1937)
- Automatic Control of Separate and of Parallel Operated Transformers with On-load Tapchanging: Gepubliceerd door Conférence Internationale des Grands Réseaux Électriques à Haute Tension, (1952).
- 50 jaar meten: NIEAF 1913 - 1963 (1963)
Hobbies
Klassieke muziek, Nolen speelde piano op een Steinway (vooral Beethoven), verder hield hij van tuinieren en literatuur.
Afscheid Nolen in 1955
In 1965 bereikte Professor Nolen zijn pensioengerechtigde leeftijd en verliet hij zijn geliefde Smit Transformatoren. Hij werd opgevolgd door dhr. Otto.
Bron: Gelderlander 30-06-1955
De opvolger van Nolen was directeur Ir. L.F. Otto, foto: collectie H. Eigenhuijsen..
Bron: Gelderlander 01-07-1955
Het personeel schonk bij het afscheid van Nolen (1955) deze plaquette, gemaakt door de bekende kunstenaar, Charles Hammes (1915 - 1991). De plaquette maakt melding van het afscheid van Prof. dr. H.G. Nolen, Ir. A.S. Bergsma en Ir. Th. Rosskopf en is nog steeds te vinden op het terrein van Smit Transformatoren. De onthulling van de plaquette werd gedaan door Maarten van Rossem (zie foto hieronder).
Een piepjonge Maarten van Rossem onthult samen met zijn opa Nolen de plaquette van bij zijn afscheid in juli 1955, (bron: Personeelsblad Smit Nijmegen "Post").
Links een schilderij van Nolen uit de Herenkamer bij Smit Transformatoren, rechts de pentekening van Professor Nolen gemaakt bij zijn afscheid, 1955.
Na zijn pensioen
Na zijn pensioen was professor Nolen een graag geziene gast bij Smit Transformatoren. Hij kwam dan op zijn fiets en maakte met iedereen een praatje. Een rijbewijs heeft hij overigens nooit gehaald en in zijn werkzame tijd had hij een privé chauffeur. Hij was nog enige tijd commissaris en adviseur en geregeld betrokken bij festiviteiten zoals de opening van een nieuw gebouw of uitreikingen van prijzen. Zo was er in het Holec tijdperk ook een Professor Nolen prijs voor innovatieve ontwerpen binnen de Holec groep.
Afscheid Cor Pot, directeur Smit Slikkerveer (1953), Nolen zien we bij het tweede tafeltje helemaal vooraan, precies in het midden, bron: Archief Brush HMA Ridderkerk
Toespraak Professor Nolen bij het afscheid van Cor Pot, directeur van Smit Slikkerveer, bron: archief Brush HMA Ridderkerk.
Opening van een nieuw gebouw bij de Ovenfabriek verricht door Prof. Nolen (1970). De foto komt uit de collectie van fam. Roos (directeur Roos van Smit Ovens. Nu in bezit van Smit Nijmegen Historisch Genootschap.
In 1970 werd Professor Nolen 80 jaar. Bron: HOLEC Post 1970, Smit Transformatoren.
In de HOLEC tijd werd er een Professor Nolen prijs uitgereikt aan auteurs van het blad HOLEC Post. Bron: Holec Post 1970, Smit Transformatoren.
Nolen bij zijn laatste commissarisvergadering bij Smit Nijmegen, net voor de fusie met Holec (17-10-1969). Aan de linkerkant, van voor naar achter Ir. J. A. Hermans, Notaris (ASD)?, Professor H.G. Nolen, Ir. L.F. Otto. Rechts van voor naar achter: Professor H. J. van der Maas, Ir. A.E.R. Arnold, Ir. H.J. Jimmink, Professor J.J. Broeze, Ir. J. Wildenboer.
In 1986 overleed de stamvader van de transformator technologie in Nederland op 96 jarige leeftijd in Velp.
Rudo Hermsen
Bron: Archief Smit Transformatoren / Post / Smit Mededeelingen/ Publicatie 100 jaar Hoger onderwijs in de Elektrotechniek in Nederland Ir. J. M. Brans, drs. A. N. Hesselmans ir. H. K. Makkink./ Sis van Rossem / W.J.A. Nolen / R. Hermsen.
Reacties mogelijk gemaakt door CComment