Op Java in Indonesië zijn tussen eind 1800 en begin 1900 ongeveer 200 suikerrietfabrieken gebouwd. In deze fabrieken stonden veel grote (stoom) machines en dynamo's geleverd door de Nederlandse industrie. Stork, Werkspoor, Feyenoord, Machinefabriek Breda, maar ook Heemaf, Smit Slikkerveer, Smit Transformatoren, Hazemeyer en EMF Dordt e.a. hebben hun bijdrage geleverd.
Dit is letterlijk in oude documenten terug te vinden. Stork, Werkspoor, Smit Slikkerveer, Heemaf en vele andere Nederlandse bedrijven leverden vaak combinaties van machines en installaties. Zie hieronder een 2 prachtige films over suikerriet fabriek Olean (levend industrieel erfgoed).
Verder in dit artikel ook nog een mooie film uit 1927 gemaakt door Willy Mullens over Stork in Hengelo met in de hoofdrol een andere suikerfabriek in Java; SF Tasikmadoe.
Werkspoor machine
Suikerfabriek met machines van Smit Slikkerveer op de voorgrond (1931) . Bron: Brush Ridderkerk.
Film 1 suikerrietfabriek Olean
Na WO I en II krijgt de Nederlandse industrie een extra stimulans, "Nederlandsch fabricaat" wordt gepropageerd (vooral om de eigen werkloosheid tegen te gaan) en vanaf dat moment wordt vrijwel alles door de Nederlandse industrie geleverd. Voor die tijd zien we vaak machines van ons omringende landen die eind 1800 en begin 1900 een technische voorsprong hadden. Rond 1920 zien we de kentering en is ons land op niveau en kan het de concurrentie met die landen aan.
Film 2 suikerrietfabriek Olean
Op dit moment zijn nog enkele tientallen suikerfabrieken in originele staat operationeel. Het lijkt alsof de tijd stil heeft gestaan. Bij sommige fabrieken rijden zelfs nog stoomlocomotieven om het suikerriet te transporteren.
Het stoomtreintje doet nog steeds zijn werk voor de suikerfabriek in Olean
Dit industrieel erfgoed is uniek in de wereld, omdat ze nog in vrijwel originele staat zijn en nog volop produceren. Een van de fabrieken (Olean) is uitgeroepen tot de mooiste industriële stoomerfgoed site ter wereld. De fabrieken staan op de nominatie om gesloopt te worden. Het is dan ook zeer interessant vast te leggen hoe deze machines werken en het gunt ons een blik in ons eigen industriële, maar ook koloniale verleden.
Foto: Suikerriet wacht op transport (Java 1940) ------>
Nieuws van den Dag voor Nederlands Indië, 01-12-1908, resp, 22-01-1920
Phaiton & Olean is op 23 juni 1888 opgericht. Phaiton & Olean hield zich bezig met de exploitatie van suikerfabrieken op het eiland Java.
In het algemeen handelsblad stond de complete lijst van suikerfabrieken in Java op 11-02-1932 en zoals je ziet zijn het er enorm veel.(185 stuks). Klik op de kaart om de naam/nummer bij de locatie te zoeken.
FILM 3: Suikerfabriek Tasikmadoe
Suikerfabriek Tasik Madoe was een grote suikerfabriek in Java, waar bedrijven als Stork, Heemaf en Smit Slikkerveer de machines voor leverde. Bovenstaande bedrijfsfilm van Stork laat eerst de fabriek van Stork zien en daarna gaat het hoofdzakelijk over SF Tasikmadoe. De film is gemaakt door Willy Mullens in 1927 voor Stork. Bron: Eye Filmworks, YouTube.
Suikerriet fabrieken Semboro (Klakah-Djember) en Pesantren (Kediri).
In maart 2012 kreeg ik een email van Peter Corbet voorzien van een hele serie foto's over de suikerfabriek in Semboro . Deze heb ik nog aangevuld met fotomateriaal van suikerfabriek Pesantren in Kediri waar zijn vader ook gewerkt hadl.
Het verhaal van Peter Corbet.
Ik ben een zoon van dhr. H.L. Corbet die gewerkt heeft bij de Handels Vereniging Amsterdam (H.V.A) als suiker employee in Nederlands Indië. Hij was opzichter op de velden voor aanplant en oogsten op de suikerrietvelden tussen Goenoengsarie en Djember.
Mijn vader werd geboren op 13 April 1906 en was getrouwd met een dochter van A.J. Voogd met de naam E.E. Corbet-Voogd geb. 19 Juni 1912. De vader van mijn moeder was ook werkzaam in de suiker maar daar weet ik niet veel van. Mijn vader heeft ook bij enkele fabrieken gewerkt o.a. Kediri (oost Java) kan ik mij nog herinneren maar de anderen zijn me ontschoten. Ik ben in 2010 nog in Goenoengsari geweest, maar er is weinig van de suikerriet fabriek over gebleven.
H.L. Corbet, de vader van Peter Corbet bij de jeep.
Hieronder een sfeerbeeld/slideshow van de suikerfabriek Semboro, voordat we naar Holland vertrokken in 1956. Ik heb deze aangevuld met foto's van suikerfabriek Pesantren (1926) uit Kediri (sepia gekleurde foto's).Ik kreeg deze foto's toegestuurd van dhr. Merlet.{besps}indie{/besps}.
Op de foto's staat mijn vader bij de Jeep met kenteken P7089 waarmee hij langs de rietvelden reed of bij de Railauto wanneer de jee in reparatie is. Op een van de foto's staat de familie van der Goes, (vader moeder en zoon Manfred). Familie v.d. Goes kend ik heel goed en speelde heel veel met Manfred.
Ook kende ik de familie Seydel en de familie Mewengkang ,die ook op de foto's te zien zijn. Deze mensen werkten allemaal voor de onderneming. Verder zjn er foto's bij van een volkswagenbus waar we elke dag naar school in Djatirotto reden (ongeveer 25 km vanaf het bedrijf). Dicht bij het bedrijf was een dorpje, Kentjong waar we goederen kochten, wanneer deze vergeten of op waren.
Bij ons laatste bezoek in 2010 was het dorpje Kentjong verplaats i.v.m. een brand direct voor de poort van Goenoengsarie. We kwamen daar ook de familie Persijn tegen waarvan de vader ook in de suiker heeft gewerkt.
Peter Corbet
Foto's suikerfabriek Semboro /tekst Peter Corbet / Foto's suikerfabriek Pesantren, Dhr. Merlet.
Dhr. Corbet werkte zeker bij onderneming "SEMBORO". opgericht in 1927. Ik vond na enig speurwerk zijn naam in een oude catalogus uit 1930/1935. Bron: Dhr. Merlet.
De rietsuikerindustrie had een grote economische betekenis voor Nederlands-Indië tot aan de economische crisis van 1928. In 1928 waren er zo'n 180 suikerondernemingen op Java. In 1934 nog maar 50. Een arbeider in de suikerindustrie verdiende in 1929 nog 46 cent per dag. In 1934 (na de wereldcrisis) was dit nog maar 27 cent per dag. Arbeiders die door de economische neergang overbodig waren geworden gingen terug naar de desa of zochten een bestaan in de steden.
Mooie foto van een suikerfabriek in Java. uit 1938. Bron: Indië, geïllustreerd tijdschrift voor Nederland en Koloniën. Bron: Dhr. Merlet.
Fotomateriaal van Smit Slikkerveer van machines voor de suikerfabrieken
Smit Slikkerveer was naast Stork en Werkspoor een van de Nederlandse ondernemingen die zich gespecialiseerd hadden in machines t.b.v. de suikerriet fabrieken. Zie onderstaande foto's
Aandrijving suikerfabriek Java van Smit Slikkerveer (1895-1899). Fotonr. 1244 Archief Brush Ridderkerk.
Veel Nederlandse bedrijven lieten zich in Nederlands Indië vertegenwoordigen, om zo gemakkelijker orders binnen te halen. Hieronder een advertentie uit 1938. Bron: Indië, geïllustreerd tijdschrift voor Nederland en Koloniën. Bron: Dhr. Merlet.
Links: Suikerfabriek Pradjekan (Stork 1869-1939), Rechts Wereldtentoonstelling Brussel 1910, Stork met een suikermolen. Bron: HCO Zwolle.
Nog meer filmmateriaal
Willy Mullens de bekendste filmmaker uit die tijd, maakte in 1926 een prachtige film over de "Nederlandsche Oost-Indische Archipel" (acte 1 tm 4). De film duurt ongeveer een uur, en vanaf acte 3 ziet men o.a. beelden van de suikerriet industrie in Indonesië.
Klik op onderstaande filmprojectoren. Je kunt de volgende films bekijken van links naar rechts:
- De Nederlandsch Oost-Indische Archipel acte 1 tm 4
- Indisch-filmarchief-Tropisch-Nederland deel 1
- Indisch-filmarchief-Tropisch-Nederland deel 2
Bron: www.geschiedenis24.nl (VPRO)
Met dank aan YouTube voor de prachtige films over Olean, Peter Corbet, Dhr. Merlet, Hco Zwolle en Brush Ridderkerk voor het fotomateriaal.
Reacties mogelijk gemaakt door CComment