Van Henk Fonk ontvingen wij begin 2010 een uniek beproevingsprotocol van Smit Transformatoren met de datum 3 april 1913, terwijl de productie in Nijmegen begon op 4 november van dat jaar. De officiële oprichting vond plaats op 02-05-1913. Een mogelijke verklaring is vonden wij destijds dat men de t.b.v. Nijmegen vooraf gemaakte standaard protocollen al in Slikkerveer gebruikte. Nadat Kees Spoorenberg begin 2019 een ordner had gevonden met zeer oude originele beproevingsprotocollen (waar onder ook deze) moeten wij deze eerdere verklaring in trekken.
Voortschrijdend inzicht leert ons dat de praktijk bij de beproeving na revisies of reparaties bleek te zijn dat men hiervan een protocol op groen papier opmaakte en dit samenvoegde met dat van de eerste beproeving op wit papier. Van de Slikkerveerse transformatoren bestonden geen "witte" protocollen maar de meetgegevens lagen wel vast. Kwam een Slikkerveerse transformator terug in Nijmegen dan werd er eerst een wit protocol vervaardigd (met de oorspronkelijke datum, dus geantidateerd) al vorens men het groene protocol op maakte. Dit witte protocol is dus waarschijnlijk opgemaakt op 22- 3 -1916 ten behoeve van een revisie of reparatie. Zie de opmerking " 22-3-16 herstellen" . Helaas hebben wij het groene protocol niet kunnen vinden. De transformator is in Slikkerveer geproduceerd in de maanden voor 3-4-1913.
Tot eind zeventiger jaren van de vorige eeuw werden de verliezen van dit soort transformatoren (bij anderen dan Smit) nog steeds met de zogenaamde Aron schakeling gemeten. De Aron-schakeling is een twee- wattmeter schakeling waarbij men doorgaans eerst twee wattmeters afleest en de deze vervolgens naar andere fazen omschakelt en nogmaals afleest waarbij de gemiddelde waarde van beide meting (verschil van de aanwijzing van de twee wattmeters) wordt beschouwd als zijnde het totale door de driefasen getransporteerde vermogen".
Bij GARANTIES wordt ijzerverlies genoemd. In het berekeningsdeel staat handgeschreven Leegloop. Dit is een germanisme, in Duitsland heet dit nog altijd Leerlauf (Verlust). Is hier de opleiding van Rosskopf bij professor Arnold in Karlsruhe debet aan? Tot in de twintiger jaren van de vorige eeuw werd de term "Leegloop" gehanteerd en wel door verschillende beproevers blijkens hun afwijkende handschriften en parafen.
Het latere handschrift van oprichter en eerste directeur van Smit Transformatoren, Thomas Rosskopf is overigens beduidend anders dan dat van het beproevingsprotocol. De beproefde transformator heeft het nummer 739. Indien men bedenkt dat de eerste medio 1900 werd gemaakt, zou de productie in Slikkerveer dus gemiddeld 58 stuks per jaar hebben bedragen. Enige logica in het transformator nummer (zoals de volgorde van productie) hebben wij niet kunnen ontdekken. Op onze eerdere stelling dat er in Slikkerveer dus zo'n goede 700 stuks zijn gebouwd kan dus niet gestaafd worden aan de nummering. Overigens is dit aantal wel waarschijnlijk gezien het aantal opgestelde transformatoren in de eerste jaren van de negentiende eeuw en het vermoedelijke grote marktaandeel van Smit.
Erik de Vries
Het zelfde beproevingsprotocol als hieronder en een veel duidelijkere scan. Alleen de datum 3 april 1913 is hier weggevallen. Deze transformator werd gemaakt voor de Kennemer Elektriciteitsmaatschappij. Bron: Archief Royal Smit Transformers.
Beproevingsprotocol van Smit Transformatoren met een datum 7 maanden voor de start van de productie (04-11-1913)
Nieuw onderzoek 2019
In maart 2019 hebben Erik en Kees nog nieuwe beproevingsprotocollen gevonden uit het prille begin in het archief van Smit en gedigitaliseerd. Hieronder een aantal zeer vroege beproevingsprotocollen.
Transformator nummer 98 ,350 kVA, gemaakt voor de Heemaf uit Hengelo, beproevingsdatum 3-3-1915 of 1925.
Links: transformator nummer 253, 350 kVA gemaakt voor het Gemeentelijk Elektriciteitsbedrijf Nijmegen (GEB Nijmegen), beproevingsdatum : 27-3-1919. Midden: transformator nummer 757, 150 kVA gemaakt voor GEB Nijmegen, beproevingsdatum : 29-4-1914. Rechts: transformator nummer 54, 50 kVA, gemaakt voor het GEB in Amsterdam, beproevingsdatum 17-4-1914
Transformator nummer 16, 30 kVA gemaakt voor het GEB in Nijmegenj aan de Waalkade, beproevingsdatum : 25-10-1917
Bron: Archief Royal Smit Transformers
Hieronder nog aanvullende technische informatie van Henk Fonk.
De metingen leegloop en kortsluiting zijn gedaan met de zogenaamde 2-watt meter methode ook wel een Aron schakeling genoemd. Voordeel van deze schakeling ten opzichte van de 3-watt meter methode was dat men met 1 wattmeter minder uit de voeten kon. Dat zal zeker in die tijd (kosten) een argument zijn geweest om de meting op die manier uit te voeren. Nadeel was dat de nauwkeurigheid bij bepaalde faseverschillen tussen spanning en stroom minder was en dat men de meting 2 keer moest doen om alle drie de fasen een keer te hebben gehad (fase 3-1 en fase 3-2 in het protocol). De nauwkeurigheid zal denk ik ook de belangrijkste reden zijn geweest om op een bepaald moment van deze methode af te stappen. Zekere toen men met boetes en premies ging werken bij het overschrijden c.q. onderschrijden van de gegarandeerde waarden.
Wat opvalt is dat de meetinstrumenten ook een aanzienlijk verlies hadden. Dit verlies moest van het totaal worden afgetrokken om het verlies van de transformator vast te stellen. (“af wattmeter 29” bij de leegloop meting). Het verlies in de meters is bijna 7 % van het totaal gemeten verlies van 394 watt ! Bij de kort sluit meting is deze correctie niet uitgevoerd ondanks het feit dat het verlies in de wattmeter ook hier ongeveer 29 watt moet zijn geweest. Mogelijke reden :
- 394 + 29 = 423 watt, hetgeen meer is dan de gegarandeerde 405 W.
- 1068 + 29 = 1097, hetgeen minder is dan de gegarandeerde waarde van 1100 W.
Momenteel heeft een transformator van 50 kVA een ijzerverlies van ongeveer 115 W en een koperverlies van ongeveer 715 W. De beproeving op doorslag zou nu worden gedaan met 3000 V/ 1 min. voor de LS en 28000 volt/1 min. Voor de HS .
Henk Fonk
Be-rekenaar/ontwikkelaar
Ontwerp en Ontwikkeling
Smit Transformatoren.
Reacties mogelijk gemaakt door CComment