Smit Draad (1921-1927)
Kijkje in de Draadfabriek
Thomas Rosskopf
Excursieleider KIVI bij Smit Slikkerveer (1911)
Smit Draad
Vrouw aan de omspinmachine (1926)
Smit Ovens
Vervoer van een grote oven per slede (Groenestraat Nijmegen 1936)
Willem Benjamin Smit (1860-1950)
Elektriciteitspionier en grondlegger van de Smit bedrijven in Nederland
Smit Transformatoren (1916)
4000 kVA transformator
Smit Gas Generatoren
1965-1969
Smit Transformatoren
Spoelenmontage 1921
Smit Slikkerveer
Generator 1500 kW (1913)
Smit Slikkerveer
Elektrische centrale Tandjong Priok (1895)
Smit Elektroden
Laselektroden afdeling 1935
Smit Transformatoren
Montage in de bak van een 4000 kVA transformator (Amsterdam 1916)
Hoogte Kadijk
Transformatoren (1936)
Smit Draad
Draadwals (1926)
Transformatoren
Smit Slikkerveer 1912
Smit Slikkerveer
Wereldtentoonstelling Brussel 1910
Professor Nolen (1938)
Beproeving oude gramme dynamo bij TU Delft
Het vervoer van transformatoren d.m.v. paardentractie (Smit Transformatoren 1913-1915)
Dit duurde weken...
Thomas Rosskopf (1880-1953)
De oprichter van Smit Transformatoren, Draad, Weld en Ovens

Laatst bijgewerkt

Tuimellantaarn Nijmegen 1886 (pentekening Willem Benjamin Smit)Op 01-07-2016 was het exact 130 jaar geleden dat de elektrische straatverlichting in Nijmegen in gebruik werd genomen. Willem Smit had eerder dat jaar in Kinderdijk al de eerste openbare Nederlandse elektriciteitscentrale aangelegd met 350 aansluitingen naar fabrieken en particulieren, direct gevolgd door Nijmegen.

Elektrische straatverlichting in Nijmegen
Nijmegen was dus enkele maanden later aan de beurt. Willem installeerde zijn tuimellantaarns, die voorzien waren van een voor die tijd unieke constructie die men kon tuimelen zodat de koolspitsen in de booglamp vervangen konden worden nadat ze waren opgebrand, hetgeen dus zeer frequent moest gebeuren. Nijmegen was daarmee de eerste gemeente met een (piepkleine) elektriciteitscentrale, die uitsluitend stroom leverde voor de straatverlichting (dus niet aan particulieren of fabrieken). Het moet in die tijd een prachtig gezicht geweest zijn om de Waalkade elektrisch verlicht te zien.

Booglamp W. Smit 1893

De koolspitslamp, ook wel koolstaaf booglamp genoemd, wordt gezien als de voorloper van de gloeilamp. Het licht dat deze lamp verspreidt, komt tot stand door een continue vonkoverdracht tussen twee elektroden van geperst koolpoeder. Dit principe lijkt een beetje op elektrisch lassen. De verblindende straal wit licht was zo fel dat de lamp eigenlijk alleen geschikt was als pleinverlichting of als zoeklamp voor schepen.

Toen Edison de gloeilamp uitvond (1879) kwam pas de echte vooruitgang tot stand op het gebied van verlichting. Deze werd ook door Willem Smit toegepast, maar rond 1886 was de booglamp (met name voor buiten verlichting) met zijn grote licht opbrengst nog altijd praktischer en goedkoper dan een oplossing met een groter aantal gloeilampen met ieder een geringere lichtopbrengst.Dit ondanks het feit dat Nijmegen in die tijd de gloeilampenstad van Nederland was met meerdere gloeilampenfabrieken.

Willem Smit verkocht in deze jaren ook gloeilampen aan een zekere A.F. Philips, enkele jaren voordat Philips werd opgericht in 1891 en zij de gloeilampen industrie overnamen. Anton Philips herinnerde zich nog een order van 2 x 50 lampen die in 1895 weer bij Willem Smit besteld werden. In het prille begin van Philips was Willem Smit dus hun huisleverancier voor gloeilampen.

   Willem Benjamin Smit 1882
Links, Anton Philips in zijn jonge jaren, bron: Eindhovenfotos.nl , midden het briefje van Antoon Philips aan Willem Smit uit 1945, bron: Holec Historisch Genootschap Rechts Willem Benjamin Smit rond 1888, bron: Archief Brush HMA Ridderkerk..

Eerste proefneming electrische verlichting Waalkade 1886
De lantaarnpalen waren tuimel baar, zodat de lamp naar beneden gedraaid kon worden om nieuwe koolspitsen in te zetten. In de winter was dit dagelijks werk.

Onlangs vond ik op YouTube een fragment  van het prachtige treinstation van Nijmegen in 1925. Daarop zien we nog fragmenten van de eerste elektrische verlichting (voorzijde station), de verlichting van de ontvangsthal en de de achterkant van het station waar de treinen binnenkwamen. Deze was ook verlicht met booglampen van Willem Benjamin Smit. (zie ook "uitbreidingen" verder in dit artikel).Na de elektrische straatverlichting in 1886 kreeg hij rond 1892 ook een opdracht om de nieuwbouw van het station te voorzien van elektrische verlichting in en rond het gebouw. Het mooie treinstation werd tijdens de Tweede Wereldoorlog (1944) bijna volledig verwoest en vervangen door het huidige station.

 
Bron: Eyeworks.nl / YouTube

tuimellantaarn6
Waalkade in Nijmegen rond 1900, bron: Collectie Rudo Hermsen.

Opening elektrische verlichting Waalkade Nijmegen 01-07-1886 

De Gelderlander 01-07-1886 


Keizer Karelplein 1887, bron: Collectie Rudo Hermsen

Nog een prachtige foto van de Waalkade in Nijmegen tijdens hoogwater in 1914. Rechts zien we weer de elektrische straatlantaarns. De kap en ook het type booglamp is  nu aangepast t.o.v. de eerste ( originele) boog lampen van Willem Smit. (zie ook de foto daarboven).

Nijmegen 1920 Klik op de play button of op het icoontje onder de film voor het volledig scherm. In deze film zien we naast prachtige beelden van Nijmegen een aantal keren de tuimellantaarn, maar ook de elektriciteitscentrale aan de Waalkade.

 

Proefnemingen
Na geslaagde proefnemingen van een tuimellantaarn op het eigen terrein van de fabriek in Slikkerveer begon men op 11-05-1886 met het leggen van kabels voor de elektrische verlichting. De kleine elektrische centrale kwam te staan in het ketelhuis van de gasfabriek/waterleidingsgebouw aan de Nieuwe Marktstraat in Nijmegen. Dit was handig omdat de medewerkers van de gasfabriek dan ook de kleine centrale konden onderhouden en dus geen extra personeel hoefde te worden aangetrokken.

Proefopstelling tuimellantaarn feb. 1886

Proefopstelling booglamp met mast en booglamp bij de fabriek van Smit Slikkerveer, rond maart 1886. Op de foto zien we Adriaan Pot, mede oprichter van Smit Slikkerveer. Klik op de foto voor details, bron: Gedenkboek Adriaan Pot (Archief Brush HMA Ridderkerk).

Begin aanleg verlichting Waalkade 12-05-1886Willem Benjamin Smit 1882

links artikel:Gelderlander: 12-05-1886, rechts Willem Benjamin Smit

Waterleidingsgebouw/Gasfabriek Nijmegen 1888
Achterkant van de in aanbouw zijnde Gasfabriek aan de Nieuwe Marktstraat rond 1871 (Bron: Archief Nijmegen).

Gasfabriek Nijmegen tussen 1880 en 1885 (bron Archief Nijmegen).

Waterleiding Gemeente Nijmegen aan de Nieuwe Marktstraat. Gasfabriek en Waterleiding was in die tijd een gecombineerd bedrijf. Bron: Archief Utrecht.

Initiatiefnemer tot de bouw van de elektrische centrale, dhr. Payens

J. Payens 1871 - 1888Het initiatief tot de bouw van de centrale in Nijmegen kwam van Payens, directeur van de gemeentelijke gasfabriek. Zijn plan sloot aan bij de vrij algemene ontevredenheid over de petroleumverlichting van de Waalkade. Men vond deze onvoldoende voor het drukke personen- en vrachtverkeer. De voortdurende verzakkingen en overstromingen maakten de aanleg van gasbuizen onmogelijk, zodat elektrische verlichting als enige optie overbleef. Aanvankelijk zouden er alleen booglampen aan de Waalkade geïnstalleerd worden, maar al snel betrok men ook enkele pleinen en parken in het plan en later was er nog een uitbreiding vanwege de bouw van het nieuwe station (1893). De commissie van bijstand van de gasfabriek ging op 7 juli 1885 akkoord met de plannen en verleende in december de opdracht.  

Willem Smit kreeg de order
Willem Benjamin Smit in 1888Om deze order te verkrijgen moest Willem Smit wedijveren met bedrijven als "de Kothinsky", NMEM, en Wisse, allen pioniers op het gebied van elektriciteit in die jaren. Alleen was Willem de enige die zijn machines zelf had ontwikkeld had zonder buitenlandse hulp. Willem Smit kreeg de opdracht vanwege de concurrerende prijs en zijn faam vanwege de zojuist succesvol geïnstalleerde eerste openbare elektriciteitscentrale van Nederland (Kinderdijk). Op 13-01-1886 werd het contract met de commissie van de gasfabriek en de waterleiding getekend en verbond Willem zich tot het aanleggen van 10 booglampen, aangedreven door een kleine elektriciteitscentrale.

tekeningtuimellantaarn_WillemSmit1885 

Links, een tekening van de tuimellantaarn, gemaakt door Willem Smit in 1885, rechts een proefopstelling van de tuimellantaarn met daarbij Adriaan Pot (zie ook de foto iets hierboven). Bron: Archief Brush HMA Ridderkerk.

 

Het tuimelmechanisme van Willem Smit werd ook besproken in een boek van P. van Capelle uit 1899. Dit was het belangrijkste boek voor de elektrotechnicus in die tijd. Dit boek heeft vele herdrukken gehad. De tekeningen zijn overigens niet van de tuimellantaarn van Smit. Bron: Collectie Stichting Willem Smit Historie Nijmegen.

Waalkade 1890 met links een tuimellantaarn, bron: Regionaal Archief Nijmegen.

Hieronder een aantal ansichtkaarten uit mijn collectie.

Station Nijmegen 1904


Station Nijmegen  voor 1900. links van de paardenkoets zien we een tuimellantaarn.


Geheel links, een tuimellantaarn vlakbij het vroegere Oranje Hotel in Nijmegen.

Keizer Karelplein rond 1900


Oranje singel, rond 1900


Hoek van Berchemstraat en Smetiusstraat Nijmegen met rechts weer een tuimellantaarn.Datering is 1889

Nijmegen 1922 Klik op de play button of op het icoontje onder de film voor het volledig scherm. Deze prachtige film van Nijmegen bevat ook fragmenten van de tuimellantaarn bij het station in Nijmegen.


Installatie van de centrale
Er werd een stoommachine geplaatst die een dynamo (17.5 kW) aandreef, die vervolgens via een ondergrondse kabel de 10 in serie geschakelde straatlantaarns van stroom voorzag. Van de tien lampen die in 1886 geplaatst werden kwamen er vier aan de Waalkade. Verder kregen nog het Valkhof, het Kelfkensbos, het Hunnerpark, het Keizer Karelplein, het Stationsplein en het Kronenburgerpark elk één lamp. verdere uitbreidingen lieten nog enkele jaren op zich wachten.

De volgende posten stonden in de overeenkomst die Willem had getekend met de commissie van de gasfabriek en de waterleiding:

  • Een dynamomachine voor 100 lichten van 15 tot 20 Ampère, ieder licht ter sterkte van 2000 standaard kaarsen = HFL 1300,--
  • Een riemspanfundatie HFL 78,--
  • fundatiebouten met platen HFL 13,-
  • Een automatische stroomregulator HFL 175,--
  • Een horizontale stoommachine geschikt voor de kracht van 10 elektrische lichten HFL 1600,--
  • Een stroommeter HFL 75,--
  • Een schakeldrijfriem 8m x 15 cm van HFL 60,--
  • Vier elektrische lampen met lantaarns en omvlochten ballonnen van 50 cm middellijn en doorschijnend glas voor HFL 1400,--
  • 2500 meter kabel, bestaande uit 12 koperen draden omgeven door India rubber, daaromheen lood met een bekleding van hennep voor HFL 3125,--
  • Kosten van opstellen machines met toebehoren en vervoer voor toezicht voor het leggen op de kabel HFL 250,--

Voor ongeveer 10.000 guldens was Nijmegen de eigenaar van een kleine centrale met in het begin 4 elektrische lampen, later 10 booglampen. Deze werd later uitgebreidt tot 25 booglampen tussen 1893 - 1895. Willem Benjamin Smit zag zelf toe op de uitvoering van de werkzaamheden en noemde het "een proefstuk van betekenis."

 

De originele gelijkstroomgenerator voor de elektrische centrale uit 1886. Bron: Archief Brush HMA Ridderkerk.

Gelijkstroomgenerator (Dynamo) 1886
Gelijkstroomgenerator (dynamo) van de kleine elektrische centrale aan de  Nieuwe Marktstraat ,1886 - pentekening Willem Smit, Bron: Archief Smit Slikkerveer.
 

Compressor t.b.v. de elektrische centrale Nijmegen 1886 Hanglamp t.b.v. de elektrische verlichting in Nijmegen (1886)

Hierboven: zien we de 3 van de weinige nog bewaard gebleven foto's van een booglamp en een stoommachine met regulateur van de installatie,  die Willem Smit in 1886 geplaatst had, bron: Archief Nijmegen.

Proefnemingen
Na een paar geslaagde proefnemingen ging de centrale vanaf 01-07-1886 van start.

Rechtsboven naast de boom zien we de booglamp, bron: Regionaal Archief Nijmegen.

Op 07-07-1886 werd er een concert gehouden in het Valkhof, voorzien  van elektrische booglampen van Willem Smit.


In 1888 werd de Valkhof (Barbarossa) ruïne gefotografeerd door Wilhelm Ivens. De hangende booglamp had toen plaats gemaakt voor een elektrische lantaarnpaal van Willem Smit. Bron: Regionaal Archief Nijmegen.

alt 
Links: In de Gelderlander stond in 1888 een korte beschrijving van de elektrische centrale, bron: Gelderlander 25-04-1888, rechts booglamp Willem Smit uit 1885/1886 voor de verlichting in Nijmegen.

Getuigschrift
Het duurde vrij lang voordat Willem een getuigschrift van de gemeente Nijmegen ontving, maar in 1891 was het zover en Burgemeester P.C. Bijleveld stuurde hem een gunstig getuigschrift. In 1913 bracht de Staatscommissie voor de Elektriciteitsvoorziening haar rapport uit en bestempelde deze centrale als de eerste gemeentelijke elektriciteitscentrale van Nederland, ondanks dat de centrale slechts stroom voor de publieke verlichting leverde.

keizerkarelplein1887b
Keizer Karelplein Nijmegen 1887, bron: Stichting Willem Smit Historie  Nijmegen.

In 1887 schrijft de hoofdopzichter van Nijmegen, dhr.W. Hofkamp het volgende verhaal over de elektrische straatverlichting in Nijmegen.

 

Bron: Nederlandse Maatschappij ter bevordering van Nijverheid (1-1-1887).

Uitbreidingen
In 1893 werd de centrale uitgebreid met een stoommachine en een dynamo van 11 kW en werden nog eens 15 booglampen aangelegd. (zie foto hieronder).

Eerste Electrische centrale Nijmegen 1893

Bron: Archief Smit Slikkerveer / Kees Tym.

Dit is een van de eerste foto's waarop het zojuist gebouwde station van Nijmegen te zien is met straatlantaarn van Willem Smit. (1893). De lantaarn is te zien achter de paard en wagen in het midden vooraan.  Klik op de foto om te vergroten. . 

Station Nijmegen rond 1900

Hier zien we de straatlantaarn van Willem Smit (van de foto erboven uitvergroot (1893).

De uitbreiding was nodig vanwege de bouw van het nieuwe centraal station van Nijmegen, waarvoor ongeveer tien booglampen nodig waren om de stationshal en het gebouw rondom te verlichten. Willem Smit leverde de elektrische verlichting. Elders in de stad werden nog enkele booglampen geplaatst op centrale punten. Bij de stationshal was een ruimte met een schakelbord dat twee dynamo's aan dreef en een accu-laadinrichting, deze voorzag de gloeilampen en booglampen van elektriciteit. Dit werd geleverd door Willem Smit.

Station Nijmegen 1893 1886_lantaarninstationshal

Links een prachtige foto van het nieuwe centraal station in Nijmegen (1893), rechts een booglamp in detail.

 

Dit paneel heeft van 1895 tot 1924 dienst gedaan als schakelbord op het station van Nijmegen. Er werden twee dynamo's en een accu-laadinrichting mee bediend die de elektriciteit leverden voor de boog- en gloeilamp-verlichting van het emplacement en de perrons. Midden hoog: cellenschakelaar voor het schakelen van de accubatterijen. Midden laag: shunt-regelaars voor de dynamo's. Tweede rij: hefboom- en maximaal¬schakelaars. Onderste rij: open loden smeltveiligheden. Dit paneel bevindt zich tegenwoordig in het Spoorwegmuseum. Afkomstig van het oude techniekmuseum EnergeticA, Amsterdam.
Wie heeft een duidelijkere foto? Graag sturen naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. . 


Het station in Nijmegen (de vestibule) tussen 1892-1900. Zie de 2 booglampen van Willem Smit hoog aan het plafond.. Bron: geheugenvannederland.nl 

Booglampen in de stationshal van centraal station Nijmegen (1893-1895) Booglampen in de stationshal van centraal station Nijmegen (1893-1895)


We zien een vijftal booglampen op deze foto van de stationshal (1893).

Willem Smit en Adriaan Pot ?? 1893

Stationshal Nijmegen 1893. Curieus aan deze foto is dat de twee mannen die precies onder de zojuist aangelegde booglamp staan, zeer veel weg hebben van Willem Benjamin Smit en Adriaan Pot , de oprichters van Smit Slikkerveer.  Zijn dit Willem Smit en Adriaan Pot ?? Een fotoalbum van Cor Pot, de zoon van Adriaan Pot en latere directeur van Smit Slikkerveer kan uitkomst bieden. Hieronder 2 foto's uit  het bewuste album van Willem Smit en Adriaan Pot in jongere jaren.

Hieronder, links zien we Willem Benjamin Smit rond 1882-1883. De gelijkenis met de man met de bolhoed op de foto hierboven (1893) vind ik vrij groot. Hij is iets ouder geworden, hij draagt de snor iets anders, een klein baardje, langer haar en een bolhoed op. De oogopslag is ook het zelfde. De foto rechts onder is Adriaan Pot. Deze foto is ongeveer uit dezelfde tijd als de foto op het station en deze man is onmiskenbaar Adriaan Pot.

Verder is de combinatie van deze 2 heren natuurlijk uniek als je bedenkt dat ze staan bij de zojuist aangelegde stationshal in Nijmegen, waar ze ook nog eens de booglampen hebben aangelegd. Ze staan er direct onder, de kabels hangen nog te bungelen. Vergroot de foto van de stationshal met de gewelven hierboven maar eens dan zie je wat ik bedoel. Genoeg bewijs om aan te nemen dat dit Willem Smit en Adriaan Pot zijn die zojuist de elektrische verlichting op het nieuwe station in Nijmegen hebben aangelegd in 1893.

Willem Benjamin Smit (1882-1883) Willem Benjamin Smit (1882-1883)

Links: Willem Benjamin Smit (1882/1883), rechts: Adriaan Pot (1895). Bron: Fotoalbum/knipselboek Cor Pot, met dank aan Paul Asselbergs. 

Waalkade Nijmegen met tuimellantaarn Smit Slikkerveer

Waalkade Nijmegen rond 1900 met duidelijk de mooie tuimellantaarns van Willem Smit prominent in beeld, bron: collectie Rudo Hermsen 

 

http://www.inghist.nl/media/bwg/images/3/-032.jpgOprichting elektrische centrale in Nijmegen (1908)
In 1892 waren er aanvragen van particulieren en bedrijven om ook op de elektrische centrale aangesloten te worden. Dit werd afgewezen. In 1908 werd dit verzoek pas gehonoreerd met de komst van de Gemeentelijke Elektriciteitswerken Nijmegen, en een centrale die ook leverde aan fabrieken en particulieren. Initiatiefnemer tot deze centrale was dhr. Herman Lohr, directeur P.E.G.M. (1871-1948).

Een mooie foto van de bouw van de elektrische centrale aan de Waalkade met links nog de tuimellantaarn van Willem Smit en rechts nog een booglamp ter verlichting van de bouw (1908). Bron: Regionaal Archief Nijmegen.

Bouw elektriciteitscentrale aan de Waalkade in Nijmegen, 22-9-1908. Bron: Regionaal Archief Nijmegen.

Boekje Gemeentelijke Electriciteitswerken Nijmegen 1910

De elektrische centrale Nijmegen in 1910 (een serie van 4 boekjes "Gebruikt electriciteit"). Bron: Collectie R. Hermsen.

Waar is de tuimellantaarn gebleven ?
Er is zeer weinig van de historische elektrische verlichtingsgeschiedenis uit Nijmegen bewaard gebleven, maar toch, behalve een oude gaslantaarn zou er volgens enkele artikelen op het internet bij de Steinweglaan in Nijmegen (Goffertpark) nog een tuimellantaarn te vinden zijn. Dit hebben we natuurlijk onderzocht, maar het blijkt zeker niet de tuimellantaarn van Willem Smit te zijn die daar staat, maar een mooi exemplaar uit de dertiger jaren van de vorige eeuw. Of hebben we hem over het hoofd gezien?

Elektrische lantaarn zoals deze op de Steinweglaan in Nijmegen te vinden is (1930) Elektrische lantaarn zoals deze op de Steinweglaan in Nijmegen te vinden is (1930)
Foto: Erik de Vries.

Boven links / rechts foto's van een oude straatlantaarn aan de Steinweglaan in Nijmegen, waarvan men dacht dat dit een overblijfsel was van de originele tuimellantaarn van Willem Smit uit 1886. Hieronder de echte tuimellantaarn. Je ziet duidelijk het verschil. Deze lantaarn is een kopie van de Berlagemast ontworpen door Piet de Zwart , waarvan er in Nijmegen veel gestaan hebben. (info: Christiaan Toorop).

GEVONDEN ............ IN HET KRONENBURGERPARK - DE TUIMELLANTAARN VAN WILLEM SMIT UIT 1886 !!!
Na mijn oproep in dit artikel wees Christiaan Toorop mij op een website waar enkele foto's te vinden waren van de Nijmeegse tuimellantaarn. Er is nog één exemplaar te vinden in het Kronenburgerpark in Nijmegen, op een heuvel aan de zuid-westhoek van het park. De mast is nog helemaal origineel , maar de armatuur is al verschillende keren vervangen. Binnenkort gaan wij dit erfgoed uit 1886 nog een keer fotograferen. In steden als Valencia en Boedapest heeft men de oude straatlampen uit de industriële revolutie aangepast aan de moderne tijd. Overal zie je daar de oude originele straatlampen uit begin 1900 met de oude armatuur maar voorzien van moderne lampen. Het lijkt me een fantastisch idee om in Nijmegen aan de Waalkade weer de oude nostalgische tuimellantaarnlampen te plaatsen ! Een idee voor de gemeenteraad ?

Tuimellantaarn van Willem Smit (met originele mast, de armatuur is verschillende keren aangepast). Tuimellantaarn van Willem Smit (met originele mast, de armatuur is verschillende keren aangepast).

 

Tuimellantaarn van Willem Smit (met originele mast, de armatuur is verschillende keren aangepast). De echte tuimellantaarn van Smit zoals deze te zien was bij het Station in Nijmegen (1889)

Foto's : http://www.dbl-verlichting.nl/, rechts de Tuimellantaarn zoals hij in 1889 op station Nijmegen te bewonderen was.

Waalkade 1933 met de tuimellamp, andere kap maar onderstel nog van de eerste tuimellantaarn. Bron: Regionaal Archief Nijmegen.

De tuimellantaarn was jaren lang een vertrouwd beeld in Nijmegen. Op veel briefkaarten en foto's waren deze lantaarns te zien. Hieronder een collage van briefkaarten en foto's die ik in de loop van de tijd verzamelt heb. (bij sommige lantaarnpalen is in de loop van de tijd de armatuur aangepast, maar de lantaarn is nog origineel). Klik HIER voor een artikel met meer foto's van de teruggevonden tuimellantaarn.

Rudo Hermsen

Tuimellantaarn Nijmegen 1890 (pentekening Willem Benjamin Smit)  Tuimellantaarn Kronenburgerpark juli 2011 (datering 1886-1888)

Pentekening van de tuimellantaarn gemaakt door Willem Smit in 1885

De gemeente Nijmegen heeft er ook een mooi herdenkingsbordje bij geplaatst in het Kronenburger park.

{besps}tuimellantaarn3{/besps}

Wie heeft nog fotomateriaal van deze tuimellantaarn. Ze kwamen vaak voor op ansichtkaarten uit die tijd. Je kunt deze digitaal sturen naar: Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. 

Bronnen: Elektriciteitscentrales in Nederland, J. Hoek / Holec Historisch Genootschap / Archief Smit Slikkerveer (Kees Tym)/ Archief Nijmegen / Wikipedia / Archief Smit Nijmegen /Stichting Willem Smit Historie Nijmegen.

Reacties mogelijk gemaakt door CComment

Historische nieuwsflits

50 kV centrale P.E.G.E.M. Wormen / Apeldoorn (1935)

In de Apeldoornse Courant van 17-8-1935 vond ik een mooie foto van de elektriciteitscentrale van Wormen bij Apeldoorn. Erik de Vries gaat er dieper op in.

Wat een mooie foto ! Deze foto is staat niet in het boek van de PGEM. Wel vond ik een weinig zeggende schets van het bovenaanzicht van dit station en een foto van een beperkt gedeelte van het gebouw dat je links ziet. 
Wormen was een buurtschap ongeveer 1,5 km ten zuiden van het centrum van Apeldoorn. Alleen bij een verhaal over de grondaankoop wordt er gesproken over " ..het buurtschap Wormen.." Verder wordt dit station altijd "Apeldoorn" genoemd. Wormen staat alleen op oudere kaarten van dit gebied. Dit station was het op één na het grootste van Gelderland, alleen Arnhem was iets groter. Rond de tijd dat deze foto gemaakt is, stonden er de volgende transformatoren in opgesteld :

  • 9 stuks 3200 kVA (= 3 groepen van 9600 kVA) éénfase transformatoren.
  • 2 stuks 1700 kVA (= 1 groep van 3400 kVA in open V schakeling) dit waren hoogst waarschijnlijk de oudsten.
  • Dus totaal 11 transformatoren 50 / 10 kV met een totaal vermogen van 32200 kVA

Voorts stonden hier 3 stuks regeltransformatoren 10 / 10 kV van elk 10000 kVA ( doorgaand vermogen) hoogst waarschijnlijk regelde die de 10 kV van de 3 groepen van 9600 kVA.

Dit station voedde op 10 kV niveau Apeldoorn en omgeving inclusief een deel van Kootwijk.

Radio Kootwijk werd toen gevoed door een eigen 50 / 10 kV station " Kootwijk" met 6 stuks 1700 kV ( = 2 groepen van 5100 kVA) éénfase transformatoren en 2 stuks regeltransformatoren van 5000 kVA elk. Dit station voedde tevens een deel van de omgeving van Kootwijk. Zowel Apeldoorn als Kootwijk zaten in een 50 kV ring zodat ze van twee kanten gevoed konden worden.

De ring omvatte :
Nijmegen (centrales Gelderland en de oude centrale Nijmegen) , Hemmen ( geen trafo's alleen verdeel inrichting), Ede, Kootwijk, Apeldoorn, Arnhem en weer terug naar Nijmegen. Het merendeel van de éénfase transformatoren en de regeltransformatoren was van het fabricaat Smit, mogelijk allemaal maar daar ben ik niet 100% zeker van. 

Erik de Vries

Schrijf reactie (0 Reacties)

Reclame turbo generatoren Smit Slikkerveer (1932)

Mooie advertentie van Smit Slikkerveer uit 1932.

Smit Slikkerveer reclame 1932

Bron: Archief Smit Transformatoren, "electrotechniek" 16-03-1932

Schrijf reactie (0 Reacties)

Contact gegevens:

Stichting Willem Smit Historie Nijmegen
Binnenvaart 15
6642 CT Beuningen (Gelderland)
E-mail: info@willemsmithistorie.nl
Mobiel: 06 19009274

KvK nummer: 58361855
ANBI erkend.

 

Adverteren

DMC Firewall is developed by Dean Marshall Consultancy Ltd