De energie huishouding van een gemiddeld gezin: verleden - heden - toekomst
Bron: Pixabay (free of copyrights)
Een “gemiddeld” gezin is heden ten dage aangesloten op het aardgas om het huis te kunnen verwarmen en het warme water voor het douchen. De elektriciteit wordt gebruikt voor verlichting, tv en koken en de auto loopt op benzine. Je ziet: Een “gemiddeld” gezin heeft nu drie energiestromen tot zijn beschikking op elk moment van de dag en de opslag van de energie is geen probleem. (zie fig 1). In de nabije toekomst zal dat veranderen en zal er nog zeer waarschijnlijk maar één energiestroom zijn, namelijk de elektriciteit. De huisaansluiting zal dan standaard driefasig zijn. Indien het “gemiddelde” gezin zo overstapt door een warmtepomp te installeren voor verwarming en warm water en men de benzine auto inruilt voor een elektrische auto, dan zal dat grote consequenties hebben voor het elektriciteitsnet en voor de transformator in het bijzonder.
Het “gemiddelde” gezin zal het jaarverbruik zien toenemen van 3000 kWh naar 8300 kWh, dus bijna een verdrievoudiging (zie fig 2). Bij deze vereenvoudigde berekening is trouwens uitgegaan van 100% rendement ( dus geen energieverliezen ), geen verandering in levensstijl en geen extra isolatiemaatregelen aan de woning. Het piekverbruik zal daarentegen veel meer toenemen. In de winter leveren de zonnepanelen nagenoeg geen energie, de warmtepomp draait op vol vermogen en de accu van de auto moet dan ook nog opgeladen worden. In de zomervakantie, op een niet te hete dag, leveren de zonnepanelen veel energie, de meeste auto’s zijn in het buitenland en de warmtevraag is beperkt en de warmtepomp staat dan ook niet in de airco-stand. Er is dus geen piekverbruik, maar een pieklevering. Er is echter nog geen opslagmedium die het teveel aan elektrische energie opslaat voor een tijdstip dat de vraag hoog is, tenzij men daarvoor de accu van de auto’s (niet alleen van je eigen auto maar misschien ook die van de buren) wil gaan gebruiken.
Van Henk Fonk ontvingen wij begin 2010 een uniek beproevingsprotocol van Smit Transformatoren met de datum 3 april 1913, terwijl de productie in Nijmegen begon op 4 november van dat jaar. De officiële oprichting vond plaats op 02-05-1913. Een mogelijke verklaring is vonden wij destijds dat men de t.b.v. Nijmegen vooraf gemaakte standaard protocollen al in Slikkerveer gebruikte. Nadat Kees Spoorenberg begin 2019 een ordner had gevonden met zeer oude originele beproevingsprotocollen (waar onder ook deze) moeten wij deze eerdere verklaring in trekken.
Voortschrijdend inzicht leert ons dat de praktijk bij de beproeving na revisies of reparaties bleek te zijn dat men hiervan een protocol op groen papier opmaakte en dit samenvoegde met dat van de eerste beproeving op wit papier. Van de Slikkerveerse transformatoren bestonden geen "witte" protocollen maar de meetgegevens lagen wel vast. Kwam een Slikkerveerse transformator terug in Nijmegen dan werd er eerst een wit protocol vervaardigd (met de oorspronkelijke datum, dus geantidateerd) al vorens men het groene protocol op maakte. Dit witte protocol is dus waarschijnlijk opgemaakt op 22- 3 -1916 ten behoeve van een revisie of reparatie. Zie de opmerking " 22-3-16 herstellen" . Helaas hebben wij het groene protocol niet kunnen vinden. De transformator is in Slikkerveer geproduceerd in de maanden voor 3-4-1913.
Tot eind zeventiger jaren van de vorige eeuw werden de verliezen van dit soort transformatoren (bij anderen dan Smit) nog steeds met de zogenaamde Aron schakeling gemeten. De Aron-schakeling is een twee- wattmeter schakeling waarbij men doorgaans eerst twee wattmeters afleest en de deze vervolgens naar andere fazen omschakelt en nogmaals afleest waarbij de gemiddelde waarde van beide meting (verschil van de aanwijzing van de twee wattmeters) wordt beschouwd als zijnde het totale door de driefasen getransporteerde vermogen".
Op 19-04-2016 was het precies 130 jaar geleden dat de eerste openbare elektriciteitscentrale van Nederlands fabricaat van start ging ( de N.V. Electrische Verlichting Kinderdijk). De oprichter was Willem Benjamin Smit. Nadat Willem enkele jaren daarvoor (1881) een verlichtingsinstallatie had gebouwd voor de fabriek van Diepeveen, Lels en Smit, wilde de directeur ook elektriciteit in zijn eigen huis. Dit wekte grote belangstelling bij andere fabrikanten, want zij wilden ook hun olielampen vervangen door elektrisch licht. In 1884 werd Willem gevraagd om onderzoek te doen naar de mogelijkheden van een elektrische centrale in Kinderdijk.
De elektrische centrale Kinderdijk (1886). Bron: Brush Ridderkerk, Deze centrale bestaat niet meer. Ergens in de zestiger jaren van de vorige eeuw is het pand gesloopt.
Zo ontstond het idee om een elektrische centrale te bouwen die niet alleen aan fabrieken, maar ook aan particulieren stroom zou kunnen leveren. De begroting kwam uit op HFL 26000,- en het kapitaal werd verstrekt door Jan Smit V die we later tegen komen. Hij verstrekte een lening tegen 3.5 % rente en de eerste elektriciteitscentrale in Nederland, de "N.V. Electrische Verlichting Kinderdijk" was een feit.
Naar de elektrische centrale van Thomas Edison
In 1884 ging Willem met een door hem zelf (elektrisch) verlicht schip van de Holland-Amerika lijn naar de Verenigde Staten (New York) om daar de eerste elektrische centrale van Thomas Edison ( The Edison Electric lluminating Company) te kunnen aanschouwen die al in 1882 "het licht" zag. De ervaringen die hij daar opdeed paste hij toe bij de centrale in Kinderdijk.
Onderstations zorgen voor de stroomvoorziening van de rijdraad van het spoor. Een stroom afnemer boven op de trein (een pantograaf) neemt de stroom van de rijdraad af en deze wordt met een kabel gevoerd naar de elektromotoren die de trein aandrijven.
In de onderstations zijn speciale transformatoren nodig. Smit Transformatoren was de grootste leverancier van dit soort transformatoren en heeft er vele honderden van gemaakt. Na de fusie met het Duitse SGB in 2005 werd uit rationaliteits overwegingen besloten dat Smit Transformatoren zich zou richten op de productie van hele grote transformatoren en SGB op de kleinere waaronder ook deze speciale transformatoren voor de spoorwegen. Zij worden gelijkrichter-, tractie- of hoewel verouderd commutatortransformator genoemd.
Onderstation Sittard (1949).
De elektrificatie van het spoor
De eerste elektrische trein in Nederland reed in 1908 van het Rotterdamse Hofplein via Voorburg/Leidschendam en Den Haag naar Scheveningen tot vlak bij het Kurhaus. Deze verbinding werd de "Hofpleinlijn" genoemd en luidde het begin van de elektrificatie van het Nederlandse spoor in. De rijdraad van deze trein werd gevoed met een éénfasige wisselspanning van 10.000 V met een frequentie van 25 Hz. Deze spanning en frequentie werden destijds als optimum gezien'. Omdat deze combinatie van spanning en frequentie niet uit openbare elektriciteits netten (die waren toen nog maar mondjesmaat) betrokken kon worden, werd er nabij het station Voorburg/Leidschendam een elektriciteitscentrale gebouwd. Rond 1922 besloot men het spoor in Nederland stapsgewijs te elektrificeren met een uniforme spanning van 1.500 V gelijkspanning. De Hofpleinlijn werd in 1926 omgebouwd voor deze uniforme spanning. De laatste rit naar Scheveningen was in 1953. Ca.80 % van het Nederlandse spoor is nu geëlektrificeerd.
Onderstation Bergen op Zoom (1957).
Op zondag 5 mei 2013 was het precies 90 jaar geleden dat de radiotelegrafieverbinding tussen Nederland en voormalig Nederlands Oost-Indië, (Radio Malabar) werd gelegd (lange golf zender).
Ir. Dr. C.J. de Groot was hoofd Technische Telegraaf- en Telefoondienst Nederlandsch-Indië en radiopionier. In 1922 bouwde hij een lange-golf zender in Malabar t.b.v. een radioverbinding tussen Nederlands-Indië en Nederland. Dit was toentertijd de sterkste zender ter wereld. Op 05 Mei 1923 werd de eerste radioverbinding gemaakt tussen Nederlands-Indië en Nederland. Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek leverde voor die zender in 1922 een grote spoel en enkele transformatoren. Smit Slikkerveer leverde de generatoren voor deze zender.
De Groot haalde in 1906 zijn ingenieursdiploma "Elektrotechniek" in Karlsruhe, 2 jaar daarvoor haalde Ir. Thomas Rosskopf aan dezelfde Technische Hogeschool zijn ingenieursdiploma "Elektrotechniek". Zij hebben elkaar zeker gekend, ook al omdat men allebei lid was van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs (KIVI). Vijf jaar na zijn dood werd de zgn. Ir. Dr. C. J. de Groot plaquette ingesteld.
Deze plaquette was een onderscheiding voor mensen die zich op elektrotechnisch gebied onderscheiden hadden. Willem Benjamin Smit was de eerste die deze onderscheiding in 1932 ontving. Anton F.Philips ontving hem in 1935.
Klik op bovenstaande foto voor een uitgebreide biografie van Ir. Dr. C.J. de Groot. (1883-1927)
Voorgeschiedenis
Aan het begin van de vorige eeuw werd de vraag naar betere en snellere verbindingen met onze koloniën steeds groter. Al omstreeks 1901 werd er met Indië getelegrafeerd via twee trajecten t.w. een Nederlands-Duitse kabel (via het knooppunt Yap tussen de Filippijnen en Nieuw-Guinea) en een kabeltraject dat in Engelse handen was. Vanaf 1912 werd veel onderzoek verricht om de enorme afstand (12000 km) tussen Nederland en de Indische Archipel op de lange golf te overbruggen.
In Radio Kootwijk begon Prof. Dr. Ir. N. Koomans het speurwerk terwijl in Indië Dr. Ir. C.J. de Groot pionierde. Tijdens de eerste wereldoorlog was de beschikbaarheid van de kabels niet altijd gewaarborgd vanwege hun kwetsbaarheid, zowel in technische maar vooral in politieke zin. De noodzaak van een eigen directe verbinding met Indië deed zich daardoor steeds duidelijker voelen.
Eric Goewie stuurde mij een kort verhaal en een aantal unieke foto's en knipsels van zendstation Radio Malabar waar in 1923 de eerste (lange golf) radiotelegrafie verbinding tot stand kwam tussen Nederlands Indië en Nederland (Radio Kootwijk). Zijn vader (Johan Bernard Emile Goewie) werkte daar jaren lang als elektrotechnicus en samen met zijn gezin woonde hij zelfs bij het zendstation. In 1945 moest hij vluchten.
Zijn vader had altijd met veel plezier op het zendstation gewerkt en sprak daarover met veel warmte maar ook met veel verdriet, want de vernietiging van het zendstation had hem ook behoorlijk aangegrepen. Zijn naaste collega was Erne van der Worm (1914-1987). Zie ook de publicatie van Erne van der Worm.
In 2012 ging Erik Goewie terug naar Indonesië om te zien waar zijn vader vroeger gewerkt had en waar hij geboren was.Van het zendstation was bijna niets meer over, nadat dit in 1942 door de Japanners werd gebombardeerd en later door medewerkers van het zendstation in brand werd gestoken als tactiek van de verschroeide aarde zoals zijn vader hem had verteld.
Erik Goewie liep de vluchtroute terug die zijn vader in 1945 gelopen had nadat het gebouw van Zendstation Malabar in brand was gestoken. In de week voor de brand kreeg men bezoek van "Pemoeda's" (Indonesische vrijheidsstrijders) die alles kort en klein sloegen. De vlag van het zendstation Malabar (de Nederlandse vlag) was opgeborgen onder het matrasje van het bedje waarop Erik Goewie als baby lag. Als men deze vlag gevonden had dan was het slecht afgelopen met de familie Goewie, maar gelukkig was dit niet het geval en kon de familie zich na een barre tocht in veiligheid brengen en vluchten per jeep. Hieronder een aantal prachtige en unieke foto's. Voor de complete geschiedenis van zendstation Malabar klik HIER.
In 1941 werden door Willem Smit & Co's Transformatorenfabriek 2 reusachtige transformatoren afgeleverd voor de koppeling Rotterdam - Den Haag. In mei 1941 werden daarvoor 2 identieke transformatoren vervoerd. De een voor de centrale GEB Den Haag en de ander voor de centrale aan de Galileistraat in Rotterdam.
In de Gelderlander van 14-05-1941 werd ook een artikel besteed aan dit transport . Dit betrof het vervoer naar GEB Den Haag. (Zie hieronder).
Bron: Gelderlander 14-05-1941
Vanwege het uitbreken van de oorlog ontstond er grote vertraging voor de levering van deze transformatoren. Mededirecteur Bergsma schreef daarom op 05-06-1940 een brief aan het G.E.B. in Den Haag en maakte hen erop attent dat "wij reeds op 10 Mei door de Duitschers bezet zijn en sindsdien met alle mogelijke moeilijkheden te kampen hebben."
Hieronder de bewuste brief aan het G.E.B in Den Haag (05-06-1940). Alles kwam tenslotte nog goed en de trafo's werden geleverd, al kwamen er wel boetes en rentevergoeding bovenop vanwege late levering. Pas in 1983 werden beide transformatoren uit bedrijf genomen ! Ze hadden dus een levensduur van 42 jaar !!. Dat zegt genoeg over de kwaliteit van de transformatoren van Smit.
Onderstaande artikelen gaan over het vervoer van een transformator van Smit naar het schakelstation Herten ( bij Roermond) in Zuid Limburg in oktober 1935. Een tweede indentieke transformator werd geleverd aan het station Lutterade. Nieuw bij dit artikel zijn 2 unieke foto's uit 1938 en een aantal krantenartikelen die we onlangs teruggevonden hebben.
Dit waren de eerste 150 kV transformatoren van Smit en vermoedelijk ook de eerste van die spanning in Nederland, het vermogen bedroeg 6000kVA, de overzetverhouding was 150 / 10 kV. Enkele maanden daarvoor (april 1935) werd in Herten een schakelstation opgericht van de P.L.E.M. (Provinciale Limburgse Electriciteits Maatschappij, ook wel de Stroomverkoop mij. genoemd) die d.m.v. een 150.000 volt hoogspanningslijn verbonden was met de staatsmijnen in Lutterade (die de stroom opwekten).
De eindopstelling in Lutterade (1938). Bron: Archief Smit Transformatoren
Bron: NRC nov. 1934
Bron: Limburgse Koerier 04-10-1935
Hieronder een prachtige Spaanstalige bedrijfsfilm van Smit Transformatoren. De film duurt lang met inladen omdat hij direct wordt opgestart vanaf de website van het Regionaal Archief in Nijmegen. De film begint met een foto presentatie van de transformatoren van dat moment. Later begint de film bij stap 1 van het productieproces wat verder helemaal aan bod komt.
Bron: Nijmegen blijft in beeld / Beeld en geluid.
In Delpher kwam ik deze foto tegen van een transformator van Smit uit 1927. Dit is waarschijnlijk een 6000 kVA Transformator van het fabricaat Smit met een overzet verhouding van 25 / 10 kV,De Westduinweg liep door een gebied dat zich sterk ontwikkelde, tweede visserijhaven en woningbouw ter vervanging van de oude (vissers)huizen rond de Keijzerstaat. De centrale in Den Haag (nabij het Constante Rebecque plein) leverde energie op 25 kV niveau. Waarschijnlijk was deze transformator met een transportkabel op die centrale aangesloten. Het 10 kV distributienet in het Scheveningse havengebied werd uit deze transformator gevoed. Het is niet ondenkbaar dat het transport nog op 10 kV en de distributie nog op 3 kV plaats vond. De literatuur geeft hier geen eenduidig uitsluitsel over.
Maar ongeacht de spanning met recht een voor die tijd "groote" transformator.
Bron: NRC 11-12-1927
Interieur van de centrale in Den Haag in 1905. Bron: EON.
De centrale in Den Haag rond 1912. Bron: EON.
Schrijf reactie (0 Reacties)Smit Slikkerveer was een van de eerste bedrijven die ophaalmachines maakte voor de Nederlandse Staatsmijnen. Vanaf 1900 leverde Smit Slikkerveer regelmatig ophaalmachines. Deze stonden in verbinding met een liftsysteem in de mijnen waarmee goederen en mensen vervoerd werden.
Ophaalmachine van een der staatsmijnen. Duidelijk te zien het logo van Smit Slikkerveer (rechts). Bron: DSM (www.demijnen.nl). Voor meer informatie zie: http://www.koelpiet.nl/301hendrik.html
Schrijf reactie (0 Reacties)
Op 19-04-2016 was het precies 130 jaar geleden dat de eerste openbare elektriciteitscentrale van...
Op 01-07-2016 was het exact 130 jaar geleden dat de elektrische straatverlichting in Nijmegen in...
Op zondag 5 mei 2013 was het precies 90 jaar geleden dat de radiotelegrafieverbinding tussen Nederland en...
Begin 2010 vond ik bij toeval de website "Dancinginbombshelters.com" en zag de beschrijving van een dagboek...
Wereldtentoonstelling Parijs 1900Van 15 april tot 19 november 1900 werd de Wereldtentoonstelling in...
De voorbije tijden en het prille begin, 1885..1916 Voor de beeldvorming over de technische...
We hebben 267 gasten en geen leden online
Deze website is mede mogelijk gemaakt door de volgende bedrijven en instellingen:
Archiveert deze website als Digitaal Erfgoed in het kader van een charter van Unesco.
Sinds 2015 zijn wij lid van 
Federatie Industrieel Erfgoed Nederland.
Contact gegevens:Stichting Willem Smit Historie Nijmegen
Binnenvaart 15
6642 CT Beuningen (Gelderland)
E-mail: info@willemsmithistorie.nl
Mobiel: 06 19009274
KvK nummer: 58361855
ANBI erkend.
Reacties mogelijk gemaakt door CComment